سپهرداد

Hurtling through the dark night

سپهرداد

Hurtling through the dark night

سپهرداد

دارم نگاه می‌کنم. و چیز‌ها در من می‌روید. در این روز ابری چه روشنم و چه تاریک. همه‌ی رودهای جهان و همه‌ی فاضلاب‌های جهان به من می‌ریزد. به من که با هیچ پر می‌شوم. خاک انباشته از حقیقت است. دیگر چشم‌های من جا ندارد... چشم‌های ما کوچک نیست. زیبایی و زشتی کرانه ندارند...
@
قبل‌ها زیر عنوان وبلاگ می‌نوشتم: «می‌نویسم، پس بیشتر هستم». روزگاری بود که بودن و بیشتر بودن را خیلی دوست می‌داشتم. ولی گذشت. حقیقت عظیم لاتفاوت بودن بودنم و نبودنم من را به ولایت هوا فرستاد. اینکه حالا باز هم دارم می‌نویسم دیگر نه برای بودن و نه برای بیشتر بودن بلکه فقط برای عادت است.
@
ما همانی می‌شویم که پی در پی تکرار می‌کنیم؛ بنابراین فضیلت فعل نیست عادت است.
@
پیاده روی را دوست دارم. آدم‌ها را دوست دارم. برای خودم قانون‌های الکی ساختن را دوست دارم و به طرز غم انگیزی معمولی هستم...
@
و مرد آنگاه آگاه شود که نبشتن گیرد و بداند که پهنای کار چیست.
@
جاده. مسافر. سربازِ پنج صبح. دانشجوی ترم صفری. دختری که چشم هایش نمی درخشد. اندوه. نفرت. عشق. از همین‌ها...
@@@
هیچ گونه ثباتی در موضوعات و سبک نوشته‌های این وبلاگ وجود ندارد.
@@@
ستون پایین:
پیوندهای روزانه، معمولا لینک سایر نوشته‌های من است در سایت‌ها و مطبوعات و خبرگزاری‌ها و...
کتاب‌بازی، آخرین کتاب‌هایی است که خوانده‌ام به همراه نمره و شرح کوچکی که در سایت گودریدز روی‌شان می‌نویسم.
پایین کتاب‌بازی، دوچرخه‌سواری‌های من است و آخرین مسیرهایی که رکاب زده‌ام و در نرم‌آفزار استراوا ثبت کرده‌ام.
بقیه‌ی ستون‌ها هم آرشیو سپهرداد است در این سالیانی که رفته بر باد.

ایمیل: peyman_hagh47@yahoo.com
کانال تلگرام: https://t.me/sepehrdad_channel

بایگانی

۱۲ مطلب در ارديبهشت ۱۳۹۴ ثبت شده است

MPA

۳۰
ارديبهشت

معصومه خندان لیسانس, برق شریف خوانده بود. و فوق لیسانس ام بی ای دانشگاه تهران. و بعد رفت آمریکا و از هاروارد فوق لیسانس MPA گرفت. دیروز آمده بود دانشگاه تا در یک ارائه‌ی 1 ساعته از تجربیاتش در دوره‌ی 2 ساله‌ی هاروارد و رشته‌ی MPA بگوید. حرف‌هایش جالب بود.

زمینه‌ی دانشگاه خیلی مهم است. context دانشگاه است که برایت می‌ماند. رشته‌ای که خوانده‌ای به خصوص در مقطع لیسانس به محاق فراموشی می‌رود. ولی زمینه‌ی دانشگاه نه. مهارت‌هایی که آدم در دانشگاه‌های خوب یاد می‌گیرد باعث می‌شود که بتواند زندگی کند. بتواند در هر کجایی ازین کره‌ی خاکی هست خوب عمل کند. شریف و تهران و بعد هاروارد از او شخصیت فوق‌العاده‌ای ساخته بودند.

مدرسه‌ی هاروارد کندی، مدرسه‌ی آموزش حکومت‌داری و سیاست‌گذاری است. به سایتش که بروی تاریخچه‌اش را نوشته‌اند. این که بعد از رکود بزرگ آمریکا و جنگ جهانی دوم، به قدری مسائل مدیریت داخلی کشورها و مسائل بین‌الملل پیچیده شده بود که هارواردی‌ها به فکر افتادند که مدرسه‌ای برای آموزش حکم‌رانی و سیاست‌گذاری راه بیندازند. امروزه روز افتخار مدرسه‌ی هاروارد کندی این است که بعد از 80سال 46000 فارغ‌التحصیلش در 200کشور دنیا مشغول امور کشورداری‌اند. 

روزهای اول هم‌کلاس شدن با مردان سیاست آمریکا و ارتشی‌هایی که با لباس‌های نظامی سر کلاس رفت و آمد می‌کردند برای معصومه خندان خوفناک بود.

پیش‌زمینه‌های ذهنی آدم را خسته و ویران می‌کنند. سال اول حضورش در هاروارد خیلی بهش سخت گذشت. هزاران پیش‌زمینه‌ی ذهنی داشت که مدتی طول کشید تا بتواند آن‌ها را کنار بگذارد و بتواند با محیط اطراف خودش دوست شود. مثلا می‌گفت که من این پیش‌زمینه را داشتم که آن‌جا آزادی کامل وجود دارد و هر کس هر جور دلش می‌خواهد می‌تواند زندگی کند. من حجابم را رعایت کردم. روسری سرم می‌گذاشتم. فکر می‌کردم که چون آزادی هست پس من هم می‌توانم حجابم را رعایت کنم. روزهای اول آقایی آمد تا با من دست بدهد. دست ندادم. و برای هر دوی‌مان این یک واقعه‌ی شوک‌آور بود. برای او خیلی توهین‌آمیز شد که من بهش دست نداده‌ام. و برای من هم خیلی شوک‌آور بود که چرا نباید به عقاید من احترام گذاشته شود. هیچ جا آزادی کامل وجود ندارد. یا این که تا 2-3هفته‌ی اول نمی‌گذاشتند من صبح‌ها بیایم داخل سالن تربیت بدنی دانشکده والیبال و ورزش های غیر از دویدن بکنم. چون روسری داشتم و بدنم پوشیده بود و مربی نمی‌گذاشت که با روسری  ورزش های غیر از دویدن را انجام بدهم. ولی آن‌قدر اصرار کردم تا که پذیرفتند که من اینم.

عکس‌هایش از ورزش‌های صبح‌گاهی و دویدن‌های صبحگاهی را هم نشان‌مان داد. از نظم عجیب دانشجوهای آن‌جا گفت. این که مثلا هر روز 6صبح تمرین‌ ورزشی داریم. من 5دقیقه به 6 که می‌رسیدم می‌دیدم هیچ کس نیامده. مطلقا هیچ کس. بعد ساعت 6که می‌شد یکهو می‌دیدم 100نفر آدم با هم‌ آمده‌اند.

و بعد دیگر جا افتاد. می‌گفت سال دوم یک درسی بود در مورد کاندید شدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا. مهارت‌ها و شیوه‌های ریاست جمهوری در آمریکا و پیروز شدن در انتخابات. من می‌خواستم این درس را بردارم. رفتم با استادش حرف زدم. الویت با آمریکایی‌ها بود. من توی لیست رزرو بودم. 100نفر رزرو بودیم و ازین 100نفر 3نفر انتخاب می‌شدند. و بعد من جزء این 3نفر انتخاب شدم. توی خود ایران که بودم اصلا مسائل سیاسی و جناح‌ها و انگیزه‌ها و... را دنبال نمی‌کردم. ولی آن‌جا مجبور شدم به کوچک‌ترین اخبار هم توجه کنم و کلی مهارت مناظره و مذاکره یاد بگیرم. 

مدرسه‌ی هاروارد کندی در مقطع فوق‌لیسانس 4تا گرایش دارد. جزئیات این 4 گرایش را این جا نوشته‌اند. معصومه خندان توسعه‌ی جهانی International development  را خوانده بود. یک دوره‌ی 2 ساله که برخلاف ایران به هیچ وجه قابل تمدید نبود. سال اول همه‌ش به خواندن اقتصاد و ریاضی می‌گذرد. اقتصاد خرد. اقتصاد کلان. اقتصاد خرد پیشرفته. اقتصاد کلان پیشرفته. ریاضیات پیشرفته. و بدجوری سر این درس‌های ریاضی فشار می‌آورند. جوری که نایی برای دانشجوها نمی‌ماند. معصومه خندان می‌گفت یکی از مهارت‌هایی که توی شریف یاد گرفته بودم گروه کوه دانشگاه بود. این که چطور استقامت کنی. چطور ادامه بدهی. تجربیات گروه کوه و سختی‌هایش باعث شد که بتوانم سال اول دوام بیاورم...

توی دانشکده هر روز هر روز ارائه برگزار می‌شود. ارائه‌ها هم توسط آدم‌های کله گنده اجرا می‌شود. هر روز عصر می‌بینی که فلان وزیر یا فلان رییس جمهور از فلان کشور دنیا آمده و دارد در مورد تجربه‌ی اجرای سیاست بهمان در کشورش ارائه می‌دهد. بعد ارائه‌ها هم مثل ایران فقط برای دانشجوها نیست. اساتید با شور و شوقی بیشتر از دانشجوها در ارائه‌ها شرکت می‌کنند. آن‌ها هستند که بیشترین سوال‌ها را می‌پرسند. سال اول برای معصومه خندان دردناک بود. چون هر روز هر روز ارائه‌هایی جذاب و به‌دردبخور توی لابی دانشکده‌اش برگزار می‌شد. و او چون کلی تمرین و تکلیف و درس داشت مجبور بود از کنارشان رد شود و به درس و مشقش برسد. لحظه‌ی لحظه‌ی هاروارد یادگرفتنی است. 

یک چیز دیگر هم جدی و واقعی بودن درس‌ها است. توی ایران و شریف همه چیز تمرین و تکلیف است. کاربردی‌ترین مسائل هم توی دانشگاه‌های ایران به صورت تمرین‌های فضایی درمی‌آیند. ولی آن‌جا این طور نبود. تمرین یک هفته‌ی یکی از درس‌های معصومه خندان در مورد سیاست‌گذاری عمومی در مکزیک بود. 3تا موضوع داده بودند که انتخاب کنید و 2هفته رویش کار کنید. مدل‌سازی دینامیکی کنید و نتایج را بعد از 2هفته ارائه کنید. او هم دید 3تا موضوع ساده‌اند و به سبک و سیاق ایران مثل یک تکلیف ساده حل‌شان کرد و مدل‌سازی کرد و رفت سر کلاس. بعد یکهو دید روز ارائه، مسئولان اجرایی و حکومتی کشور مکزیک به صورت آنلاین ارائه‌های آن‌ها را دنبال می‌کنند و به عنوان یکی از حضار در کلاس به صورت آنلاین حضور دارند. سوال هم می‌پرسند و نظر در دانشجوها را در مورد کارشان جویا می‌شوند!

هم‌کلاسی شدن با آدم‌هایی از ملیت‌های مختلف تجربه‌ای فوق‌العاده در رشته‌ی MPA است. معصومه خندان می‌گفت یک کلاس داشتم که تویش از 29 تا کشور مختلف نشسته بودیم. 

Leadership، pubic policy، geopolitics، institution ، education، international relation و.... موضوع هایی  هستند که انتخاب می‌کنی و به عنوان تز ارشد روی‌شان کار می‌کنی. معصومه خندان روی موضوع مرگ و میر زنان باردار در ترکیه کار کرده بود. می‌گفت یکی از استادهای آن‌جا پاکستانی بود. 1 سال از دانشگاه کناره گرفت و رفت پاکستان که مشکلات آموزش در پاکستان را پیدا کند. 1سال مصاحبه‌های مختلف با آدم‌های زیاد کرد. آمار و اطلاعات جمع‌آوری کرد. فیلم و عکس جمع‌آوری کرد. و بعد برگشت تا آموزش در پاکستان و مشکلات آن را با استفاده از سیستم‌های دینامیکی مدل‌سازی ریاضی کند و گلوگاه‌ها را پیدا کند و راه حل ارائه بدهد. می‌گفت پروژه‌ی یکی از درس‌های‌مان یارانه در کشور اندونزی بود. تمام داده‌های اطلاعاتی کشور اندونزی را به ما می‌دادند تا یک مدل طراحی کنیم و بگوییم چه مقدار یارانه به چه کسانی در آن کشور داده شود تا ازیک طرف فقرا زندگی بهتری را بتوانند داشته باشند و از طرف دیگر یارانه به جیب مرفهان جامعه نرود. (چیزی مشابه ایران.) می‌گفت ما این را انجام دادیم و در اختیار دولت اندونزی گذاشتیم. از سیاست‌های خود دولت آن کشور بهینه‌تر شده بود مدل ما!

این که کارآموزی سال اولت یک مسافرت 2ماهه به یک کشور در حال توسعه باشد و تمام خرج و مخارج این سفر 2ماهه را هم دانشگاه بدهد هیجان‌انگیز است. معصومه خندان این فرصت 2ماهه را رفته بود آفریقای جنوبی. 2 ماه مجوز دانشگاه هاروارد کندی را داری که توی کوچه پس کوچه‌های آفریقای جنوبی سر بزنی و به مراکز حکومتی بروی و از سیاست‌های‌شان و نحوه‌ی اجراییات‌شان بپرسی و برایت توضیح بدهند. جالبش این است که بعد از این 2ماه گزارشی ازت نمی‌خواهند. فقط پول بهت می‌دهند که 2ماه برو و سر از کار حکومت آن کشور مورد نظر دربیاور. همین و تمام. در طول 2سال حضورش در مدرسه‌ی هاروارد کندی هم آفریقای جنوبی رفته بود و هم کره‌ی‌ جنوبی و هم کلمبیا. حوزه‌ی کاری مدرسه‌ی هاروارد کندی روی حکومت در تمام کشورها (از توسعه نیافته تا جهان اولی!) است. همه‌ی اساتید آن‌جا به طور پایه‌ای اقتصاد خوانده‌اند و در سایر زمینه‌های علوم اجتماعی به طور تخصصی کار می‌کنند.

اعتماد به نفسی که مدرسه‌ی هاروارد کندی به شما می‌دهد... این یکی از شیرین‌ترین تجربیات معصومه خندان بود. می‌گفت به انحاء مختلف به دانشجوهای‌شان این باور را می‌دهند که شما مهم‌ید. دغدغه‌های شما دغدغه‌های مردم جهان است. پی در پی این باور را در شما ایجاد می‌کنند که کار جهان در دست‌های شماست. حکومت‌داران هی مسائل حکومتی را به صورت پروژه‌ی درسی به دانشجوها واگذار می‌کنند. هی شخصیت‌های برتر کشورها می‌آیند توی دانشکده و ارائه می‌دهند. 

توی سایت هاروارد کندی اگر بروی آمار فارغ‌التحصیلان این دانشکده را هم دارند. برای‌شان مهم است که این خانم یا آقایی که این جا درس خوانده بعدش چه شده. بعدش در کجا مشغول به کار شده...

جای جای دانشکده جمله‌ی ماه می‌خواهیم جهان را جای بهتری کنیم به چشم می‌خورد. جمله‌ی مشهور جان اف کندی در جای جای دانشکده به صورت شعار به چشم می‌خورد: بپرسید که شما چه کار می‌توانید بکنید؟ یک توضیح اضافه هم خود هارواردی‌ها به آن اضافه کرده‌اند: و تصور کنید که ما با هم چه کار می‌توانیم انجام بدهیم؟ ما می‌خواهیم جهان را جای بهتری کنیم.

یک آرم مخصوص هم دارند: YOU ARE HERE. 

یک مقوای ساده که کلمات بالا به صورت درشت روی آن نوشته شده و پایینش هم یک نقشه‌ی جهان است. دانشجوها و فارغ‌التحصیل‌های کندی هاروارد هر کجای دنیا که بروند،‌این آرم را دست‌شان می‌گیرند و یک عکس یادگاری می‌اندازند. بعد پای عکس توضیحات کی،‌ کجا،‌ چگونه را اضافه می‌کنند و می‌فرستند به ایمیل دانشکده. دانشکده آن عکس را با توضیحات و کلی آب و تاب توی سایت دانشگاه منتشر می‌کند و به این افتخار می‌کند که دانشجویان و فارغ‌التحصیلان من در نقطه نقطه‌ی جهان حضور دارند.

در آخر کار معصومه خندان هم این کار را کرد. آرم دانشکده‌شان را دست گرفت و با ما که پای حرف‌هایش نشسته بودیم یک عکس دسته‌جمعی انداخت.

معصومه خندان برمی‌گردد به ایران؟ آیا با آن همه درس حکومت‌داری و آن همه تجربه‌ی فشرده‌ای که در طول 2 سال در برترین دانشگاه دنیا کسب کرده می‌تواند در ایران کار کند؟ یک چیزی ته دلم می‌گفت نمی‌گذارند. نخواهند گذاشت... ولی او گزینه های دیگری به جز برگشت هم داشت. می‌توانست دکترا را هم در هاروارد بخواند و روی international relation کار کند. می‌گفت آن‌جا تصویری که از ایران دارند به شدت منفی است. من می توانم روی این تصویر کار کنم. آن‌ها تصویر منفی‌ای دارند و سیاست‌هایی که آمریکایی‌ها و سایر کشورهای جهان در مورد ایران اعمال می‌کنند بر اساس این تصویر منفی است. و این سیاست‌ها روی زندگی مردم ایران خیلی تاثیر می‌گذارد. بی‌کاری جوانان ایرانی دردناک است. وضع بعضی از زنان و آموزش در ایران دردناک است. این‌ها ناشی از سیاست‌های آمریکا هم هست یک بخشیش... یک بدبختی بزرگ دیگر این است که ایرانی‌هایی که آن‌جا هستند هم دوست دارند که از ایران بد بگویند. حالا تو بگیر در مورد مردمان سایر ملل... شاید اگر آن‌جا بمانم و روی این تصویر از ایران کار کنم بیشتر فایده داشته باشم تا در خود ایران. با این که وقتی مسائل ایران را می‌بینم کلی ایده به ذهنم می‌رسد برای حل مشکل. 

یک عکس یادگاری YOU ARE HERE انداختیم و خوشحال و خندان سالن ارائه‌ را ترک کردیم.

 

پس‌نوشت: وبلاگ های اساتید دانشگاه هاروارد هم خواندنی است: @@@

پس‌نوشت ۲: سال‌ها پس از نوشتن این پست:

معصومه خندان برای کار و زندگی به ایران برنگشت. او هم شد یکی از میلیون‌ها دایاسپورای ایرانی. به ایران رفت‌وآمد دارد. اما امسال که به ایران برگشت دیگر برایش رنگ و بوی آن سال‌ها را نداشت. غمگین بودن این بوم و بر و سرعت حرکت به سوی نابودی و اصرار برای حرکت به سوی نابودی برای اویی که چند ماه دور از ایران بود محسوس شده بود. حالا حجاب را کنار گذاشته؛ اما البته که هنوز تصویر زمینه‌ی صفحه‌ی لینکدینش قله‌ی دماوند است. طی این سال‌ها البته که تلاش کرده تصویر ایران و سیاستگذاری در ایران در غرب را اصلاح کند. حقیقت این است که حاکمیت ایران در زمینه‌هایی هم موفق بوده. مثلا نظام یارانه و درمان ایران یا روند کاهش باروری ایران در دهه‌ی ۷۰ در سطح جهان مثال زدنی است و او سعی کرده با بیان علمی این روایت‌ها کمی تصویر را بهتر کند. او بعد از هاروارد به دانشگاه جورج‌تاون رفت و آن‌جا یک ارشد اقتصاد هم گرفت. حالا چند سالی است در بانک جهانی مشغول به کار شده و یک کسب و کار هم توی آمریکا برای خودش راه انداخته: 

Mx3P (M:Masoomeh X:Technology 3P: Public  Private People) در مورد کمک به کشورها و دولت‌ها برای توسعه‌ی کارافرینی و رفع کمبود نیروی کار با تحصیلات پایین در اقتصاد با توسعه‌ی راه حل‌های نواورانه و مقیاس‌پذیر برای دسترسی نیروی کار به مشاغل باکیفیت.

یک روز تابستان ۱۴۰۲ توی همین سپهرداد بهم پیام داد که مطلبت در مورد من یک جورهایی مرجع شناخت من به زبان فارسی شده است و دلم می‌خواهد با کامل کردن اشتراک‌گذاری تجربه‌ای که نصفش را تو روایت کرده‌ای به آدم‌ها کمک کنم تا چیزی را که می‌خواهند به دست بیاورند و آدم‌های بهتر و راضی‌تری باشند.

 گفت چند وقت پیش یک ایرانی ساکن آمریکا که برای دانشگاه هاروارد اپلای کرده بود از طریق همین نوشته‌ی وبلاگت من را شناخت و به من پیام داد. ایمیلی که برایش فرستاده بود این طوری بود:

I wanted to reach out to you with an intriguing anecdote. Back in the summer of 2015, I came across a captivating post on Sepehrdad's blog. In this post, the author shared your experiences and insights about the MPA/ID program, which left a lasting impression on me. It was during a time when I had just been accepted into the MBA entrance exam, and although it wasn't a part of my direct research for the program, your narrative about HKS and the MPA/ID program intrigued me immensely.

Fast forward to today, I am incredibly excited to have been accepted into the program, and I cannot express enough how influential that initial encounter with that blog post was in shaping my decision to apply.

متن ایمیل او را که برایم فرستاد قند تو دلم آب شد که اوففف، سپهرداد من چه طوری زندگی آدم‌ها را تغییر داده...

 آدرس صفحه‌ی لینکدینش تغییر کرده بود. چند تا سایت پادکستی باهاش به خاطر کار و بار و موفقیت‌هایش مصاحبه کرده بودند. یکی‌شان سایت ملکه‌های تکنولوژی بود. یک پادکست پینگ‌پنگی ۶۰ سواله‌ی نیم‌ساعته در مورد زندگی و عقاید معصومه خندان. می‌توانید روایت یکی از ایرانیان فارغ‌التحصیل هاروارد را چند سال بعد از پایان تحصیل بشنوید.

  • پیمان ..

ایل یوردی

چیزی که اذیتم می‌کند حضور آن همه آدم کیپ هم است. هفته‌ی اول راس ساعت 10 رسیدم و آن ته‌ها جا گیرم آمد و تخته را خوب نمی‌دیدم. چشم‌هایم نیم نمره‌ی دیگر هم ضعیف شده‌اند و نه حال و نه پول عینک جدید خریدن دارم. با همین می‌سازم. کارم ازین حرف‌ها گذشته. مثل آدمی می‌مانم که 3میلیارد بدهکار است. 3میلیون دیگر هم بدهکار شده. بکش روش. چه توفیری دارد 3میلیارد و 3میلیون تومان با 3میلیارد تومان؟! هفته‌ی بعدش نیم ساعت زودتر آمدم. باز هم 4ردیف اول پر بودند. همه هم دخترها و زن‌ها. واقعا بیکارند. من آدم سحرخیزی‌ام. 6صبح در بدترین حالت بر پا می‌شوم. ولی این که 90دقیقه قبل از شروع کلاسی در مکانش حضور داشته باشی خیلی بی‌کاری عظمایی می‌خواهد. ساعت 9:30 نشستم آن گوشه‌ی کلاس و آقای آموخته ساعت 10:20 دقیقه آمد. همیشه تاخیر دارد. و من همیشه به این فکر می‌کنم که چه پولی درمی‌آورد با همین کلاس فن ترجمه‌اش. 50 دقیقه نشستن در کنار دخترها و زن‌هایی که وروره‌ی جادو اند و یک‌ریز حرف می‌زنند و فیس و افاده می‌ریزند سرم را درد می‌آورد. می‌نشینم برای خودم لغت مرور می‌کنم و چشم‌هایم هم گذری نگاه‌شان می‌کند. چه‌ قدر کارشناسانه حرف می‌زنند. چه‌قدر مثل آدم‌هایی که خیلی بارشان است حرف می‌زنند. آن خانمه یک جوری در مورد شیوه‌ی لغت حفظ کردن به آن یکی توصیه می‌کند که انگار خدای این کار است. چرا من توی زندگی‌ام هیچ وقت نتوانسته‌ام به این شدت و حدت حکمی صادر کنم؟ همیشه نمی‌دانم را اول گفته‌ام و بعد هم یک جور بی‌حالی گفته‌ام من این کار را کرده‌ام. ولی برای هر کسی یک جور است... عه. آن پسر دختره... آن‌ها را همین هفته‌ی پیش توی نمایشگاه کتاب جلوی نشر نگاه دیدم که از جلویم رد شدند. لعنت به این حافظه. چه چیزهایی یادش می‌ماندها. آن وقت 4تا لغت به درد بخور انگلیسی را یادش نمی‌ماند. بعد از ساعتی مستر آموخته می‌آید و شروع می‌کند به گفتن. 3ساعت تمام پشت سر هم نکات ترجمه‌ای می‌گوید و چیزهای خوبی می‌گوید. فقط آن همه آدم کیپ هم بی‌هیچ استراحتی بین کار بدجور آدم را پایین می‌کشد. خانم کناری‌ام دقیقه‌ی 45 می‌بُرد. سرش را می‌گذارد روی میز و می‌خوابد. خیلی بی‌حال است. تنبیهش کرده‌ام که نگاهش نکنم. اول کار که آمدم ازش پرسیدم صندلی بغلی‌تان خالی است؟ گفت: نوچ. تو دلم گفتم اوشکول بهم می‌گه نوچ. نوچ خودتی. باباته. دوس‌پسرته. و تصمیم گرفتم که تا آخر کار هیچ نگاهش نکنم! نگاهش نکردم. ولی خودم دقیقه 120 یک چُرت چند ثانیه‌ای رفتم. جزوه‌ام اول خوش‌خط است. ولی هر چه به آخر کلاس میل می‌کند، خطوط پیوسته‌تر می‌شوند... هر چه به آخر کلاس نزدیک‌تر می‌شویم دلم می‌خواهد پاهایم را دراز کنم و کش و قوس بیایم. ولی صندلی‌های جلویی و پشتی‌ام اجازه‌ی کوچک‌ترین جنب‌خوردنی بهم نمی‌دهد.

کلاس تمام می‌شود. باید بروم صادق را ببینم. روز آخر ایران ماندنش است. باید بروم فنی. خیلی وقت است که فنی نرفته‌ام. آخرین باری که رفتم فنی را یادم نمی‌آید. حس عجیبی دارم. استرس این را دارم که مثل در 50تومنی این‌جا هم من را راه ندهند. راهم می‌دهند. کسی نمی‌گوید خرت به چند. فنی جماعت لارج است. تنگ‌چشمی و خساست علوم انسانی جماعت در ایران را ندارد. از همین در دانشکده‌اش معلوم است. تو بگیر برو به آخر.

نمی‌دانستم باید چه حسی داشته باشم. حس حسرت؟ حس نفرت؟ پیمانی که داشت از در پشت دانشکده‌ی فنی به سمت دانشکده‌ی مکانیک می‌رفت دیگر پیمان آن سال‌ها نبود. نمی‌توانست باشد. نمی‌خواست باشد. یک جور حس آسودگی که دیگر مکانیک نمی‌خوانم. دیگر برای درس به این‌جا نیامده‌ام داشتم. یک جور حس بغض توام با حسرت هم بود. درس‌هایی که نخوانده بودم و چیزهایی که بدست‌ نیاورده‌ بودم.... به غیر ازین چند رفیق که در حال رفتن به سمت‌شانم این دانشکده هیچ چیزی به من نداد...

صادق هست. محمدعلی هست. آقا سبحانی هست. مهدی هست. سامان هست. نشسته‌اند دارند کلیپ سوسن خانم را نگاه می‌کنند. کلیپ سوسن خانم و پشت صحنه‌اش را. یکی از بچه‌های کلیپ سوسن خانم آمده دانشکده مکانیک استادیار شده. کفم می‌بُرد. می‌روم عکس جناب استاد را از روی بورد نگاه می‌کنم. دوباره به کلیپ سوسن خانم نگاه می‌کنم. اسمش را هم توی پشت صحنه زیرنویس می‌کنند. خودش است. نمی‌دانیم که باید چی بگوییم. گزینش خر است؟ همین آقایان لعنتی،‌ همین پارسال منِ دانشجوی یک لاقبای مظلوم دو عالم را احضار کردند به کمیته‌ی انضباطی که بیا تعهد بده. منی که کوچک‌ترین انحرافی از مجموعه چیزهایی که اخلاق ایرانی اسلامی نام دارد و در طول 5سال گذشته کوچک‌ترین فعالیت اجتماعی نداشته‌ام. بعد این بشر را برداشته‌اند کرده‌اند استاد این دانشکده؟ همه‌مان به این نتیجه رسیدیم که جماعت گزینش با اخلاقیات کاری ندارند. این‌ها فقط به این کار دارند که مبادا تو انتقادی داشته باشی....

و همه در کار رفتن بودند. صادق که فرداشب داشت می‌رفت. امین هم برای دکترایش یک جای خوب تو آمریکا پذیرش گرفته بود. سامان پذیرش گرفته بود. هفته‌ی دیگر داشت می‌رفت ارمنستان برای ویزا. دیوانه تو این هیر و ویری ازدواج هم کرده بود. برای ویزایش خوب است. مهدی هم کار بود. رامین ویزای رفت و برگشت آزاد گرفته بود. و همه از من می‌پرسیدند برنامه‌ات چیه؟ در چه حالی؟ چه کار می‌کنی؟ و من می‌گفتم نمی‌دانم. خوشم. خوش می‌گذره. و توی ذهنم به صحرایی فکر می‌کردم که هنوز هیچ چیزمان با همدیگر مشخص نیست و ای کاش زودتر مشخص می‌شد... و به جاده‌های دوری فکر می‌کردم که دلم فقط یک نما از آن‌ها را می‌خواست و حس می‌کردم چیز زیادی ازین زندگی نمی‌خواهم.

ناهار را رفتیم فلافلی پایین امیرآباد زدیم. تازه باز شده بود. آقا سبحانی شاگرد اول ورودی ما بود و حالا حکم میزبان را داشت(دکترا را هم همین فنی مانده.) و دنگ‌ها را گرفت و سفارش فلافل را داد و نشستیم کنار نرده‌های دانشکده اقتصاد و فلافل زدیم... رستوران نرفتیم. نباید می‌رفتیم. کار درست را آقا سبحانی کرد که گفت برویم فلافل بزنیم. رستوران برای جماعت دانشجوی عزب اوقلی نبود. این که توی پیاده‌رو ایستادیم 8نفری فلافل زدیم قیمتی‌تر از میز و صندلی رستوران بود. فلافل دیگر تکرار نمی‌شد. آن ور آب‌ها این جور فلافل خوردن به این آسانی‌ها نبود...

به صادق گفتم پرایدمان را می‌فروشم یک سفر بیاید کدّ شما مسافرت. گفت بیا،‌ جای خوابت با من. 

باید می‌رفتیم. عکس یادگاری انداختیم. به عنوان ته‌مانده‌های ورودی 87 که ایران مانده‌ایم و یا بهتر بگویم در اردیبهشت 94 در ایرانیم عکس یادگاری انداختیم. 8نفر بودیم و ازین 8 نفر طی هفته‌های آینده 4نفرمان در حال رفتن ازین خاک بودند.

می‌خواستم از امیرآباد تا انقلاب پیاده بروم. حالش را نداشتم. صحرا اگر بود می‌رفتم. 5سال این مسیر را هر روز هر روز پیاده و تنهایی گز کردم. دیگر تاب تنها رفتنش را نداشتم. رفتم سوار بی‌آرتی چمران شدم و برگشتم سمت خانه. بی‌نهایت خسته شده بودم...


  • پیمان ..

Mr ROALD DAHL

۲۶
ارديبهشت

تحفه‌ی امسال من از نمایشگاه کتاب یک مجموعه‌ی نسبتا کامل از کتاب‌های رولد دال بود. این انتشارات جنگل از آن دزدهای باکلاس و بی‌ضرر و خیلی هم بافایده‌ی صنعت نشر ایران است. و آن قدر زورش پر زور است که برخلاف ناشرهای تیراژ 500تایی، خیلی تر و تمیز 40 درصد تخفیف هم می‌داد. کتاب‌های تافل و جی‌آرئی‌اش در صدر فروش بودند. اما یک گوشه‌اش هم افست‌هایش از برترین رمان‌های انگلیسی را می‌فروخت. پک رولد دال، مجموعه‌ای از 14 کتاب نوجوان رولد دال را می‌فروخت 36هزار تومان. همه‌ی کتاب‌ها را در نوجوانی خوانده بودم. ولی مواجه‌ی دوباره با رولد دال به زبان انگلیسی و دیدن نقاشی‌های کوئنتین بلیک به صورت اصلی جذابیت دیگری بود.

امروز نشستم به خواندن انگشت جادویی. حال خوبی دست داد. رولد دال سلطان انتقام از آدم‌های نفرت‌انگیز است. آدم‌های بی ‌وجدان را باید داد به رولد دال تا جوری توی قصه‌ها و داستان‌هایش آن‌ها را مچاله کند که جگر آدم حال بیاید. انگشت جادویی یک بار دیگر بهم یک حال خوب داد. 

بچه که بودم می‌گفتند سیدها را نباید اذیت کرد. جدشان می‌زند به کمر آدم. همیشه سیدها برایم یک حالت جادویی داشتند. انگار سیدها اشعه‌ای دارند که بقیه ندارند. سیدها اگر اذیت شوند، اشعه‌شان به کار می‌افتد و مردم‌آزار را مثل داروی معجزه‌گر جورج بالا و پایین می‌کنند، کوچک و بزرگش می‌کنند، به در و دیوار می‌کوبیند، او را از آدم تبدیل به اردک می‌کنند. آرزو به دل ماندم که همچه اشعه‌ای را ببینم. کتاب انگشت جادویی دقیقا همین اشعه بود. دختری که وقتی خیلی عصبانی می‌شود، آدم‌های نفرت انگیز را تبدیل به جک و جانور می‌کند...

رولد دال حتما توی بهشت است. وقتی کسی بتواند جوری کتاب بنویسد که حال آدم‌ها را جا بیاورد باید توی بهشت باشد...


  • پیمان ..

پالکونیک ها

۲۶
ارديبهشت

برایم سوال بود. این که چرا یکهو همه علیه پدیده‌ی شاندیز اعلام جرم کردند؟ از دادستان مشهد تا اداره‌ی کشاورزی همه با هم شروع به اعلام جرم کردند. گفتند که سهام‌های این شرکت به صورت غیرقانونی فروش رفته. چند سال است که شهر رویایی پدیده در حال ساخت است و شاندیز مشهد شهرتی عالم‌گیر پیدا کرده. بعد یکهو درآمدند که تمام زمین‌های این شهر رویایی کشاورزی بوده و نباید ساخته شود. چرا یکهو مدیرعامل پدیده‌‌ی شاندیز با عکس و اسم کامل متهم ردیف اول شد؟ مگر چه‌قدر تخلف مالی انجام داده بود؟ در این بوم و بر متهم‌های تخلف‌های امنیتی و تروریستی هم در همان اول کار با اسم و رسم کامل معرفی نمی‌شوند. چرا باید مدیرعامل یک شرکت اجرایی که خروجی‌های قابل شمارشی داشته در اولین روز اتهام به همگان معرفی شود؟!

به نظرم دلیلش همان روایت شاملو از سفر شاه خیالی قاجار به ایالات متحده‌ی آمریکا است. روایتی که شاملو در کتاب روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ آورده. طرز برخورد شاه قاجار شبیه اهالی قانون این روزهاست:

"دیلماج‌باشی عرض کرد: البته جز کباب‌خانه‌های حاجی مک‌دانلد McDonald به جوجه‌کبابی غنطاکی Kentuky هم می‌شد رفت که در سراسر ینگه‌ دنیا شعبات دارد و همه متعلق به پالکونیکی از پاردم‌سابیده‌های قشن امریغ است که از کار نظام کنار کشیده الحال مشغول کاسبی است و به عرب و عجم و گبر و ترسای پنج پر کنه‌ی عامل به جای جوجه مرغ غلاغ زاغی قالب می‌کند.

فرمودیم: پدرسوخته باید سال‌های سال جیره و مواجب عساکر پیاده و وجه علیق افواج سواره را بالا کشیده باشد که بتواند این مقدار مایه تیله روی هم بگذارد. کارش به کار نورچشمی نایب‌السلطنه‌ی خودمان می‌ماند که تابین‌هایش از زور گشنگی مشغول گدایی یا کارهایی از قبیل پهن پا زنی و کودکشی برای مزارع دولابند. اما تعجب شاهانه‌ی ما بیشتر از خود سلطان ینگه دنیا است که چه‌طور دو تا فراش همپالکی رحیم کن‌کن خودمان میان نوکرهایش نگه نمی‌دارد که بفرستد سر دو روز هست و نیست این مردکه پالکونیک را ضبط کنند ببرند تحویل خزانه‌ی عامره بدهند. واقعا سلطان به این پفیوزی هم خالی از سیاحت نیست!... "(روزنامه‌ی سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ/ احمد شاملو/ نشر مازیار/ ص40)

  • پیمان ..

شهر فرهیخته؟!

۲۵
ارديبهشت

متروی تهران آن‌قدرها هم بد نیست. شاید در ساعات اوج رفت و آمد تبدیل به جنگل آمازون با تمام وحوشش شود, ولی در مجموع بد نیست. همه جای دنیا همین است. در ساعات اوج ترافیک مترو جنگل آمازون است و آدم‌ها هم قبیله‌های آدم‌خوار. دستفروش‌های مترو آزاردهنده‌اند. واقعا آزاردهنده‌اند. ولی این آزار خواست خود مسافران است. خواست همان عده‌ی کثیری است که وقتی داشتند دستفروش‌ها را بگیر و ببند می‌کردند آه و واویلا راه انداختند و کمپین‌های اعتراضی راه انداختند و خب این را هم می‌شود تحمل کرد. طبق شنیده‌ها و مقایسه‌ها متروی تهران آن قدر‌ها هم بد نیست. ایستگاه‌ها تمیزند. آدم‌های مست و الکلی گوشه‌کنارهای ایستگاه نمی‌لولند. و خود واگن‌ها... آن‌ها هم تمیزند. در مقابل متروهای نیویورک واقعا حس بهتری به آدم می‌‌دهند. چیزی که برای من قابل افتخار است خود واگن‌های مترو است. واگن‌هایی که کیلومترها از شرقی‌ترین و شمالی‌ترین نقاط تهران به غربی‌ترین و جنوبی‌ترین نقاطش و بالعکس می‌روند و میلیون‌ها نفر را جابه‌جا می‌کنند و باز هم تمیز می‌مانند. تو کف‌شان آشغال نمی‌بینی. چند سال است که مسافر خطوط میانه‌ی این شهرم و این که می‌بینم در حرکتم از شرق به غرب تهران و بالعکس, واگن‌ها تمیز و بدون آشغال می‌مانند حس خوبی دارم.

ولی... این روزها که شهر تهران خوشحال از برگزاری نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر است و غمپز فرهیختگی از همین الان صدایش بلند شده, دیدن صحنه‌هایی همچو عکس بالا دارد نگرانم می‌کند. این که در چند ایستگاه مانده به آخر که مترو از پاهای مسافران خالی می‌شود, ببینی قوطی رانی باقی مانده و آشغال‌ برایم طبیعی نیست. برایم نگران کننده است...


  • پیمان ..

"صفحه توریسم تارنمای انسان‌شناسی و فرهنگ با هدف به اشتراک گذاردن تجربیات و نیز شناسایی خرده‌ فرهنگهای محلی، جاذبه‌های طبیعی/ فرهنگی/ تاریخی، آسیب‌شناسی گردشگری در ایران و… در نظر دارد سفرنامه‌های نوروزی همکاران و خوانندگان انسان‌شناسی و فرهنگ را پس از تعطیلات نوروزی منتشر کند..."

آگهی را 1ماه پیش دیدم و به نظرم جالب و بی‌دردسر آمد. یکی از سفرنامه‌هایم را برای‌شان فرستادم. بعد از 1ماه همچه ایمیلی دریافت کردم:

"با درود و خسته نباشید

سفرنامه شما صفحه آرایی و در ویژه نامه گنجانده شد؛ اما شوربختانه در لحظات آخر فهمیدیم که این سفرنامه را پیش از آنکه در اختیار ما قرار دهید، در وبلاگ تان به طور کامل به همراه همان تصاویر منتشر کرده اید. به روال سایر نشریات، ما نیز از انتشار مطالبی که پیش از آن در جایی دیگر منتشر شده باشند معذوریم."

شک داشتم که جواب بدهم یا ندهم. سنگ مفت گنجشک مفت همچه چیزی برای‌شان نوشتم:

"سلام.

راستش به روال سایر نشریات عمل کردن تان برایم جالب است.

اولا این که شما پولی یا چیزی که بتوانم به آن بگویم حق التالیف به من نداده اید و نمی دادید و نخواهید داد که حق انحصاری انتشار را در قبالش بخواهید.

ثانیا خواننده های نشریه ی شما (سایت انسان شناسی و فرهنگ) هم پولی به شما نمی دادند که بگوییم به خاطر پولی که داده اند حق شان تضییع می شود. (حداقل من این طور گمان کردم که ویژه نامه مثل سایر ویژه نامه های سایت انسان شناسی و فرهنگ به صورت یک فایل پی دی اف قابل دانلود منتشر می شود و به همین خاطر پولی نیست.) 

ثالثا از اعتباری که به وبلاگ این حقیر داده اید خیلی متشکرم. وبلاگی که میانگین بازدیدش روزی 5بازدید است در حد یک سایت معتبر تحویل گرفته شده. بسیار ممنونم.

و رابعا که قصدم به اشتراک گذاشتن تجربه بود. فکر کردم که هدف این ویژه نامه ی سایت انسان شناسی هم به اشتراک گذاشتن تجربه های خوانندگانش در "قالب یک مجموعه" است. نه قصد رزومه جمع کردن داشتم و نه آدم شناخته شده ای هستم که بگویند فلان اثرش در فلان مجموعه جمع شده و جاهای دیگر غیرقانونی است و الخ.

به هر حال از وقت گذاشتن شما سپاسگزارم."

و بعد به این فکر کردم که چرا باید ادا در آورد و بعد به این فکر کردم که تنها تریبون من همین وبلاگ‌هایی است که می‌نویسم. به این فکر کردم که اگر می‌خواستم جای دیگری حرف‌هایم را بزنم، جای دیگری بنویسم، حتا اگر از خیلی‌ها بهتر باشم چه‌قدر باید منت‌کشی می‌کردم چه قدر ادا درمی آوردم تا من را به خودشان راه بدهند... 

  • پیمان ..

دره ی اکبر

۱۲
ارديبهشت

به پسرم چه بگویم؟ وقتی قدش دارد به صورت رشد نمایی بلند می‌شود و پشت لبش دارد سبز می‌شود، ولی هنوز نشسته دارد پلی‌استیشن بازی می‌کند چه بگویم؟ بگویم: بچه تو شاشت کف کرده. من دیگه نباید بهت بگم بسه که. از همین جا ها شروع کنم؟ از همین اصطلاح‌های کوچه بازاری؟ "شاشت کف کرده" تا آن موقع جزء اصطلاح‌های کوچه بازاری باقی می‌ماند؟ بار اول چشم‌هاش حتم گشاد می‌شود و دهانش باز می‌ماند که بابام چه لاتی است. ولی از بار سوم چهارم پنجم چه؟ یک‌دفعه برگردد بهم بگوید بابا دیشب با مامان چی کار کردی آخه چه بگویم دیگر؟

اصلا چیزی نگویم؟ بگذارم خودش تجربه کند؟ خودش بفهمد؟ خودش از هم سن و سال‌هاش یاد بگیرد؟ سرم را گول بمالم که توی مدرسه به‌شان یاد می‌دهند؟ چی را یاد می‌دهند؟ به سکوت طی کنم و به بی‌خیالی بزنم و بگذارم که توی اتاقش برای خودش جهاد اکبر کند؟ کاری که بابام باهام کرد و بعدها فهمیدم که بیشتر باباها همین‌طور طی کرده‌اند؟

خودش را به در و دیوار می‌مالد. از نیروی عظیمی که باعث می‌شود آن فکرهای لخت به سرش بزنند چیزی نمی‌داند. اصلا نمی‌داند که چه کار باید بکند؟ فقط خودش را به در و دیوار می‌زند. فقط هر جوری شده خیال زنی را در سرش مجسم می‌کند. عکسی عکس‌هایی یا فیلمی از کامپیوتر گیر می‌آورد و خودش را به در و دیوار و تشک و متکا و صندلی و لای پتوها و لحاف‌های چیده شده و هر حفره‌ی نرمی که پیدا کند می‌زند تا که خلاص شود و بعد می‌فهمد که گناه‌کار است. 

توی مدرسه بهش یاد می‌دهند. برایش کتاب گناه‌های کبیره‌ی آیت‌الله دستغیب را سر کلاس بلندخوانی می‌کنند و او مثل سگ به خودش می‌لرزد که اهل گناه کبیره است. سر زنگ‌های دینی خدا و پیغمبر و جهان آخرت و بهشت را برایش ردیف می‌کنند و بهشت برین... جایی که پاداش اهل تقوا است. یکهو توبه می‌کند. او گناه‌کارترین آدم روی زمین است و توبه می‌کند. 1هفته، 2هفته، 3هفته، 4هفته، 5هفته، 6هفته. 6هفته مثل کورها از مدرسه برمی‌گردد خانه و می‌رود مدرسه. نه به بالا نگاه می‌کند که چشم و ابروی زنی جذبش کند و نه به پایین نگاه می‌کند که پاهای خوش انحنای زنی حواسش را پرت کند. به خودش فحش می‌دهد که چرا آن بدن لعنتی همه جایش جذاب است. از بس بهشت و خدا و گناه کبیره توی سرش تکرار شده که نمی‌تواند بپرسد که چرا همچه چیز جذابی را باید نگاه نکنم؟ سر هفته‌ی هفتم دیگر نمی‌تواند. نمی‌داند که چه کار باید بکند. توبه‌اش را از یاد می‌برد. به جنون لحظه‌ای می‌رسد و دوباره... توبه شکسته. اراده نداشته. نتوانسته. دوباره گناه کبیره کرده. وااای. واااای.

خرد و خمیر از باختن در جنگی درونی، خرد و خمیر از شکستی عظیم در جهاد اکبر می‌رود مدرسه. این بار معلم درس آمادگی دفاعی‌اش شروع می‌کند. بچه‌ها با خودتان ور نروید. آب حیات شما از یک چشمه در فلان ناحیه از بدن‌تان می‌جوشد. وقتی شما ور می‌روید آب آن چشمه به زور خالی می‌شود و چشمه باید زور بزند که دوباره پر شود و به تدریج ظرف چشمه کوچک و کوچک‌تر می‌شود و یکهو می‌بینید که چشمه خشک شده است. یکهو موقع زن گرفتن‌تان می‌شود و می‌بینید که چشمه‌تان خشک شده است و نمی‌توانید. تا موقع ازدواج صبر کنید.

تصمیم می‌گیرد که تا موقع ازدواج صبر کند. ولی نمی‌شود. نمی‌تواند. آن نیروی لعنتی، آن خیال‌های پریشان قوی‌تر از هر چیزی آشفته و پریشانش می‌کنند. وامی‌دارندش که دلش دختر همسایه را بخواهد. همو که صبح تا ته کوچه سایه به سایه‌ی هم می‌روند تا هر کدام‌شان به مدرسه‌شان برسند. ولی لعنت به دیلاقی و کریه بودن آن روزها. دختر همسایه پاشنه‌ی کفشش هم حسابش نمی‌کند. مثل جوجه‌ی تازه از تخم درآمده می‌ماند و برای چه باید دختر به آن تر و تازگی او را به کفشش حساب کند؟ فاحشه‌های سر خیابان چطورند؟ به فکرش می‌زند که یک روز که من و مادرش خانه نیستیم فاحشه به خانه بیاورد و صیغه کند و این قدر گناه نکند. مطمئنم که به سرش می‌زند و بدبختی چند برابری را تجربه می‌کند. هنوز دهانش بوی شیر می‌دهد و هیچ فاحشه‌ای او را آدم بزرگ حساب نمی‌کند و او هیچ پولی ندارد که فاحشه‌ها آدم حسابش کنند. دوباره شروع می‌کند. دوباره در جهاد اکبر شکست می‌خورد. دوباره حسی از گناه و ناپاکی تمام وجودش را در برمی‌گیرد. من چه بگویمش؟ دستش را بگیرم بگویم take it easy, boy ؟

می‌توانم؟

یک کیسه یادداشت‌های روزانه‌ی نوجوانی‌ام را از انباری خانه بکشم بیرون بگویم، پسر هر حسی که داری تو رو خدا احساس گناه نداشته باش؟

 می‌توانم؟ 

وا بدارمش که یادداشت‌های روزانه‌ی نوجوانی من را بخواند و بفهمد که یک نوجوانی گناه یعنی چه؟ یک دوره از زندگی را زیر سایه‌ی یک ناتوانی خیالی سر کردن را بهش نشان بدهم؟ بگویم رنج یعنی چه؟ تمام ابرهای سیاهی را که آن‌ها برایم ساختند نشانش بدهم و بگویم خودت را اذیت نکن؟ بگویم دروغگو بودند؟ بگویم دروغگو هستند؟ بگویم تو در قرن 14زندگی می‌کنی و نمی‌توانی به قوانین قرن اول و دوم پای‌بند بمانی؟ بگویم از خودشان درآورده‌اند؟

می‌توانم؟

نمی‌دانم. شاید باید از افسردگی برایش حرف بزنم. بگویم که افسردگی 7طبقه دارد. زیرین‌‌ترین طبقه‌ی آن درک نام دارد و آن جایی است که تو هیچ چیزی نمی‌خواهی. نه حوصله‌ی چیزی را داری، نه خیال چیزی به سرت می‌زند. نه چیزی به شوقت می‌آورد و نه امید داری که اتفاق بهتری بیفتد. بعد برایش از طبقات بالاتر صحبت می‌کنم. از سیاه‌چاله‌ی درون خودم صحبت می‌کنم و می‌گویم که پسر تو افسرده‌ترین پدر دنیا رو داری که به همه‌ی 7طبقه‌ی افسردگی سر زده و حالا داره بهت می‌گه که وقتی دلت می‌خواد، وقتی خیال‌های رنگی به سرت می‌زنه تو گناه‌کار نیستی. تو سالمی. تو افسرده نیستی. تا وقتی که دلت می‌خواد هیچ وقت به طبقات پایین افسردگی سقوط نمی‌کنی. 

ولی می‌توانم؟

مطمئنا یک دره بین ما فاصله خواهد بود. 

یک دره که فقط با سکوت سعی می‌کنیم که درش سقوط نکنیم. هم او. و هم من. 

او دارد دیلاق می‌شود و دره‌ی بین‌ ما بزرگ و بزرگ‌تر و عمیق‌تر می‌شود. او روی لبه‌ی کوه خودش حرکت می‌کند و از ترس به خودش می‌لرزد و من با این که می‌دانم که دارد می‌ترسد روی لبه‌ی کوه خودم حرکت می‌کنم و فقط او را نگاه می‌کنم. و لعنت می‌فرستم به این دره‌ی لعنتی که بین همه‌ی پدرها و پسرها وجود دارد.

می‌توانم از آن دره بپرم و پرواز کنم؟

نمی‌دانم.

  • پیمان ..

چیزهای کوچکی هستند. آن قدر کوچک که خیلی وقت‌ها یادم می‌رود. آزاردهنده‌های کوچکی هستند که من را نمی‌کشند. من را زجر نمی‌دهند. زندگی من تحت تاثیرشان قرار نمی‌گیرد. حتا من را عصبانی نمی‌کنند. فقط گاهی اوقات اذیتم می‌کنند. بعضی وقت‌ها بودن‌شان برایم محدب می‌شود و از خودم می‌پرسم چرا؟ حتا نمی‌دانم چرا برایم آزاردهنده‌اند. کوچک‌اند و ناچیز. آن ‌قدر کوچک که هیچ وقت لیست‌شان نکرده بودم. این‌ها بعضی چیزهای خیلی کوچکی هستند که بعضی وقت‌ها آزارم می‌دهند:

- یکی از چراغ‌ترمزهای ماشین جلویی‌ام سوخته باشد و ماشین جلویی‌ام تک چشم شده باشد. هر چه‌قدر ماشین جلویی‌ام گران‌قیمت‌تر باشد این آزاردهندگی بیشتر می‌شود و از خودم می‌پرسم آخر 200میلیون پول این لعنتی است، یارو این قدر گشاد است که نمی‌تواند 1000تومان یک لامپ کوچولو بخرد و به راحتی عوضش کند؟ اگر ماشین جلویی‌ام به کل چراغ ترمز نداشته باشد آزار نمی‌بینم. ولی تک چشم بودن...!

- شیلنگ‌های دستشویی که واشر فشارشکن‌شان برداشته نشده و آب مثل تف سربالا بی‌رمق و پر از کف، بی هیچ زور و شدتی ازشان بیرون می‌آید. 

- پله‌ی اول از پاگرد بین طبقه‌ی اول و دوم کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه شریف. این پله برخلاف بقیه‌ی پله‌ها ارتفاعش بیشتر است. 25سانت است. بقیه‌ی پله‌ها 17سانت‌اند و این یکی 25سانت. بنایش دانشجو بوده یحتمل. به خصوص وقتی از پله‌ها پایین می‌آیم و به این پله می‌رسم. حس افتادن بدی بهم دست می‌دهد.

- وبلاگ‌هایی که آهنگ دارند. بعضی وقت‌ها سریع صفحه‌ی وبلاگه را می‌بندم.

- خانم‌هایی که کفش رنگ روشن جلو باز با جوراب نازک سیاه می‌پوشند. 

- مردهایی که کمربندشان از همه‌ی سوراخ‌های شلوارشان رد نشده. به خصوص حالتی که شلوارشان در ناحیه‌ی گودی کمر دو تا سوراخ دارد و کمربنده از یک سوراخ رد شده و از آن یکی رد نشده. لجم می‌گیرد...

و...

  • پیمان ..

آدم‌ها دوست دارند علت‌ها و معلول‌ها را خطی و تک‌مسیره ببینند. فلان اتفاق افتاده است. چون که قبلش فلان چیز بود. و قبل از آن قبل بهمان چیز بود. آن علت این است. و این علت بعدی‌اش و برو تا به آخر. اما حداقل رفتارهای آدمیزاد خطی نیست...

حجاب در جامعه‌ی اسلامی ضعیف شده است و ساپورت‌پوش‌ها دارند شهر را می‌گیرند. چرا؟ چون زن‌ها احساس آزادی می‌کنند. بیایید گشت ارشاد راه بیندازیم. این طوری می‌گیریم‌شان. می‌ترسانیم‌شان. از این به بعد با چادر می‌آیند بیرون. 

عه؟ چرا همه چیز بدتر شد؟ چون که... به خیلی از علت‌ها. این علت‌ها ترتیب ندارند: آدمیزاد حیوان نیست. آن خر است که ترکه‌ بهش بزنی و سرش را پایین بیندازد و به راهی برود که تو می‌خواهی. آدمیزاد لج می‌کند. بهش بگویی نکن، می‌کند. این اخلاق بچه‌ها نیست. اخلاق آدمیزاد است. مقاومت می‌کند. بد هم مقاومت می‌کند. حالا چون زن اند و جنس ضعیف‌تر، آدمیزاد نیستند یعنی؟!

برای چیزی که تقاضا وجود دارد باید هم عرضه وجود داشته باشد. وقتی پیج های فیس‌بوکی فارسی و ایرانی ساپورت و لگین و فلان به اندازه‌ی پیج محمدجواد ظریف لایک می‌خورند و فالو می‌شوند، حتما یک تقاضای بزرگی برای آن وجود دارد دیگر. وقتی تقاضا وجود دارد، برای چه عرضه نشود؟ 

و خیلی چیزهای دیگر...

واکنش‌های پیش‌بینی نشده... وقتی علت و معلول را خطی می‌بینند، باید هم پیج آزادی‌های یواشکی زن‌ها راه بیفتد و میلیون نفر از نقطه‌ نقطه‌ی جهان شاهد مبارزه‌ی زیرپوستی زن‌های ایرانی بشوند.

بعد از تصادف‌ بی‌ ام و سوارها با گاردریل اتوبان و تصادف دختر پورشه‌سوار با درخت توی خیابان، علت را یافته‌اند: جوانان سرمست از ثروت‌های آن‌چنانی امنیت روانی جامعه را به خطر انداخته‌اند و نیروی انتظامی باید پاسدار امنیت روانی جامعه باشد.

این که چرا چنین آدم‌های کاف‌دستی (میلیون‌ها نفر توی ایران با سرعت 100کیلومتر با پراید لایی می‌کشند، آن بی‌عرضه با سرعت 100کیلومتر(سرعت هنگام تصادفش) با بی‌ام و رفت توی گاردریل اتوبان. کاف دست بوده دیگر!) دارند این ماشین‌ها را سوار می‌شوند، علتش این نیست که سرمست از ثروت‌اند. یکی از علت‌ها راهی است که آن پول‌ها به دست‌شان رسیده. یکی‌اش شاید همین پلیس ایران باشد که جریمه‌ی سرعت غیرمجازش برای پراید 5 میلیون‌تومانی و بی‌ام و چند صد میلیون تومانی یکسان است (به هر حال باید همه چیزما به همه چیزمان بیاید. وقتی یارانه ی 45تومانی را همه از میلیاردر تا گرسنه می گیرند, جریمه ها هم باید همین طوری باشند دیگر).. این‌ها فقط نشانه‌ است. این معلول خیلی چیزهای ربط و بی‌ربط دیگر است.

ولی تشخیص داده‌اند که پورشه‌سوارها امنیت روانی جامعه را به خطر می‌اندازند. پلیس چه‌کار می‌کند؟ قابل پیش‌بینی است. سیاست‌های پلیس ایران همیشه قابل پیش‌بینی است. پورشه‌سوارها چه کار می‌کنند؟ از لایی کشیدن‌های‌شان فیلم می‌گیرند. مامورین بی‌نوای پلیس را با رشوه‌های‌شان به نان و نوا می‌رسانند. و احتمالا بعد از این امنیت روانی جامعه به خطر می‌افتد. چرا؟ چون که تجربه‌ی شخصی من توی خیابان‌ها و جاده‌ها این بوده که پورشه و بی‌ام و سوارها بد جور از پرایدها و نیسان آبی‌ها می‌ترسند. دست از پا خطا نمی‌کنند. ولی بعد ازین... آدمیزاد لج می‌کند. مقاومت می‌کند...


  • پیمان ..

ضدحال

۰۸
ارديبهشت

بد ضدحال خوردم. این که ببینی آدمی دقیقا همان کاری را کرده که تو می‌خواستی بکنی یک جورهایی ضد حال است. عریان شدن این حقیقت است که تو یکتا نیستی. فقط تو نیستی. خیلی‌های دیگر هم هستند، حتا بهتر از تو و بیشتر از تو. شاید هم دارم سخت می‌گیرم. شاید قیاس مع‌الفارق است. ولی ضدحال ثانویه‌اش شاید و تردید ندارد...

می‌خواستم پشت‌نویسی ماشین کنم. یعنی از همان اول که سفید‌برفی را خریدم به فکرش افتادم که در صندوق عقبش را پشت‌نویسی کنم. جمله‌اش را هم مشخص کرده بودم. اعتقاد و باورم بود و از آن باورها بود که فکر نکنم تا آخرش نقیضی برایش پید اشود. ولی شل و ول گرفتم و هی یادم رفت. تا همین الان که یکهو سر زدم به صفحه‌ی فیس‌بوق جواد قارایی. همان مستندسازی که مجموعه‌ی ایرانگردش از عید در حال پخش است و به نظرم کار خوبی است. هر چند یک جاهایی‌اش خیلی از مرحله پرت می‌شود و تصنعی می‌شود. ولی سگش می‌ارزد به 1000تا سریال شبانه‌ی صدا و سیما. به عکس پیشانی‌نوشت صفحه‌اش داشتم نگاه می‌کردم که یکهو ضدحال خوردم. لعنتی. این همان جمله‌ای بود که می‌خواستم پشت‌نویسی ماشین کنم. سردر صفحه‌ی فیس‌بوق همان حکم پشت ماشین را دارد دیگر. همه می‌بینند. همه می‌خوانند... یکی بهتر و بیشتر از من آن جمله را پشت‌نویسی کرده بود!

ولی ضدحال دوم عمیق‌تر بود. من می‌خواستم کاری را بکنم. ولی انجام نداده بودم. تاخیر... شل و ول گرفتن.

آدمیزاد موجود نومیدکننده‌ای است. تاخیر کردن نومیدکننده‌ترین ویژگی‌اش است.

"264سال از زمانی که اولین آزمایش نشان داد که آب لیمو می‌تواند از بروز بیماری اسکوروی جلوگیری کند گذشت تا استفاده از مرکبات در ناوگان بازرگانی انگلیس اجباری شد."

این را جان استرمن توی کتاب "پویایی‌شناسی کسب و کار"ش در باب این که آدمیزاد موجود پر تاخیری است می‌گوید:

"پیش از 1600: اسکوروی (کمبود ویتامین ث) اصلی ترین عامل مرگ و مرگ دریانوردان بود.

1601: لنکستر آزمایشی را اجرا کرد. خدمه‌ی 1 کشتی روزی 3 قاشق آب لیمو می‌خوردند و خدمه‌ی کشتی دیگر نه. تعداد مرگ و میر در کشتی دوم به مراتب بیشتر بود.

1747: دکتر جیمز لیند آزمایش کنترل‌شده‌ای را انجام داد که در آن بیماران اسکوروی تحت درمان قرار می‌گرفتند. آن‌هایی که مرکبات دریافت کردند ظرف چند روز درمان شدند. ولی بقیه‌ نه.

1795: استفاده از مرکبات در نیروی دریایی انگلیس اجباری شد. اسکوروی از بین رفت!

1865: هیئت بازرگانی انگلیس استفاده از مرکبات را اجباری کرد و مرکبات در ناوگان تجاری انگلیس هم اجباری شد."

چرا بین تصمیم تا عمل آدمیزاد یک دره‌ی عمیق فاصله است؟! آقای استرمن نمی‌داند. فقط می‌داند که آدمیزاد در تاخیر کردن شاهکار خلقت است!

  • پیمان ..

بی وقتی?!

۰۸
ارديبهشت

آن روز صبح به این فکر می‌کردم که معلم ورزش‌های دوران راهنمایی و دبیرستانم کدام قبرستانی هستند الان؟ ساعت 3:30 صبح بود و بیدار شده بودم و داشتم آب جوش می‌آوردم و به این فکر می‌کردم که الان چی بپوشم و چی با خودم بردارم که سردم نشود و کی حرکت کنم که دیر نشود. و وسط آن هیر و ویری به یاد معلم ورزش‌های دوران راهنمایی و دبیرستانم افتادم. من ورزش‌های توپی را بلد نبودم. و این در تمام سال‌های نوجوانی‌ام مایع شرمساری‌ام بود. امتحان والیبال دوم دبیرستانم را یادم هست. سرویسی که آن درازقلی زده بود و من باید با پنجه توپ را جواب می‌دادم و اشتباه محاسبه کردم و توپ به جای سرپنجه صاف آمد توی چشم‌هام و نشست روی عینکم و عینکم توی گودی چشم‌هام فرو رفت و هنوز آن حس بی‌عرضگی بعدش که سراپای وجودم را در بر گرفته بود و سر تکان دادن آن معلم لعنتی و پایین‌ترین نمره‌ی کارنامه‌ام یادم است. چشم‌هام ضعیف بود و نمی‌دانستم که واقعا از ضعیفی چشم‌هام است که توپ را نمی‌توانم وارد سبد بسکتبال کنم یا که واقعا من با توپ مشکل دارم. و با توپ مشکل داشتم و دارم و هرگز سراغ توپ نمی‌خواهم بروم.

یا امتحان انعطاف‌پذیری که بدنم خشک بود و خم نمی‌شد و معلمه شروع کرده بود مسخره کردن که ببین پسر 22ساله‌ت که بشه باید عصا دست بگیری...

خوب رفتیم. هوا تاریک بود که از آن تکه‌های سوسولی بام تهران رد شدیم و وارد مسیر شدیم و هنوز آفتاب طلوع نکرده از ایستگاه دوم رد شده بودیم و نرسیده به ایستگاه سوم کنار آن سگ ایستاده بودیم و آب انگور گازدار زده بودیم و به این فکر کرده بودیم که آیا سگ می داند که سگ است؟ خوب می‌رفتیم. پیوسته و بی نوسان. گشتاور از سرعت مهم‌تر است. سرعت حال نمی‌دهد. و کوه جای سرعت و سبقت و رقابت نیست. این‌که تو با یک سرعتی وارد یک سربالایی شوی و با همان سرعت سربالایی را تمام کنی حال می‌دهد. و وقتی به ایستگاه 5 رسیدیم (2ساعت زودتر از آن چه که پیش‌بینی می‌کردم) دوباره یاد آن معلم ورزش‌های لعنتی افتادم. 

ایستگاه 5 تاب داشت. در ارتفاع 3000متری تاب خوردن، آن هم 3نفری با هم، طوری که پایه‌های تاب به لرزه افتاده بود لذت‌بخش بود. سال‌ها بود که تاب نخورده بودم و یکهو یادش افتادم که تاب خوردن را دوست داشت و یکهو به این فکر کردم که می‌توانم بدون او بخندم. ولی وقتی که دارم می‌خندم یکهو یادش می‌افتم و نگران می‌شوم که اگر نتواند مثل من تاب بخورد چه...

برف‌ها هنوز آب نشده بودند کامل. نفسش را داشتیم که به ارتفاع 4000متر برسیم. ولی لباس‌هایش را نه... اتراق کردیم و سگ‌لرز زدیم و صبحانه خوردیم... 

یک مرگیم هست. خودم هم می‌دانم که یک مرگیم هست. این‌که نمی‌توانم جزئیات را خوب بچینم و تصویر بدهم. این که نمی‌توانم گزیده روایت کنم و چیزهایی را بچینم یعنی این که یک مرگیم شده است. 

آن بالا هم به همین فکر کردم. روی زیرانداز نشستم و دفتر یادداشتم را درآوردم و شروع کردم به نوشتم. ولی باز همه چیز نبود. من عقب افتاده بودم. عقب افتاده‌ام. وقایع سریع‌تر و جلوتر از من حرکت می‌کردند و من عقب افتاده بودم. 

سیستم‌های انسانی چند تا ویِژگی شاخص دارند. مقاومت در برابر سیاست دارند. همیشه کارهای تو و تصمیم‌هایت همان بازخوردی را ندارند که تو انتظار داری. هیچ وقت آنی نمی‌شود که تو می‌خواهی. وقایع و تصمیم‌ها غیرخطی‌اند. یک کار کوچک، تغییری بزرگ و شاید مجموعه‌کاری عظیم یک تغییر کوچک بشود و هیچ وقت هیچ چیز متناسب نیست. و این آخری برایم دردناک‌تر است: تاخیرها. عقب ماندن. یکهو حس کردم منی که آن بالا برای خودم به ارتفاع 3000 رسیده‌ام و تاب خورده‌ام، یک سری چیزها برایم اتفاق افتاده‌اند که اصلا فکرش را نمی‌کردم. حس کردم آدمی که آن پایین هفته‌ی پیش قرار شد که دیگر نبینمش، بعد از یک هفته در من واکنش‌ها برانگیخته است و یک هفته خیلی زمان است برای واکنش نشان دادن. یکهو حس کردم حتا الان هم که فهمیده‌ام باز هم نمی‌توانم واکنش نشان بدهم و تصمیمی بگیرم و تاخیرم طولانی‌تر خواهد شد...

هوا سرد بود. اول اردیبهشت بود. ولی هنوز برف‌ها کامل آب نشده بودند و هنوز برای نشستن و استراحت کردن و لذت بردن از هوای ارتفاع 3000متر نیاز بود که به همسفرت بچسبی و از گرمای اصطکاک بدن‌ها بهره ببری...


  • پیمان ..

اقتصاد برای همه

۰۳
ارديبهشت

- چطور قوه‌ی قضاییه می‌تواند باعث رشد اقتصادی در ایران شود؟

- چرا نرخ بهره‌ی بانکی در ایران 2 رقمی و در آمریکا 1 رقمی است؟

- چرا بهره‌ی بانکی ربا نیست؟

- چگونه بانک‌های ایرانی در طول 30 سال اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد ولی اهل پس‌انداز را فقیر و فقیرتر کردند؟

- چگونه نرخ بهره‌ی پایین در ایران باعث فسادها و اختلاس‌های بی‌شمار شده است؟

- چرا روی همه‌ی اسکناس‌ها امضای رییس بانک مرکزی وجود دارد؟

- چرا باید بنزین خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی گران شود؟

- چه نفت گران شود و چه نفت ارزان شود، ما تورم داریم و روز به روز بیچاره‌تر می‌شویم. چرا؟

- چگونه بانک‌های ایرانی و ایرانی‌های خارج‌نشین خیلی شیک و مجلسی از هم‌وطن‌های ساکن وطن پول می‌دزدند؟

- چطور دانشجویان دانشگاه شریف بعد از چند دهه هنوز از درآمد نفتی ایران در سال 1353 بهره‌مند می‌شوند؟

- چطور مهم‌ترین ابزار بشریت برای برقراری عدالت در سطح جامعه در ایران به هیچ انگاشته می‌شود؟

- چرا قیمت دلار این قدر مهم است؟

- چرا واردات و سرمایه‌گذاری خارجی نه تنها بد نیستند، بلکه خیلی هم خوب‌اند؟

- بیماری هلندی یعنی چه؟

- چرا ایران همیشه کسری بودجه دارد و چرا کسری بودجه بیش از دولت برای مردم فاجعه است؟

- چرا نباید همه‌ی شهرهای ایران فرودگاه داشته باشند؟

- برای نرخ بیکاری 18 درصدی در سال‌های نزدیک آینده چه کار باید کرد؟

و بی‌شمار سوال دیگر که کتاب "اقتصاد برای همه" برای آن‌ها جواب‌هایی خلاصه،‌ ولی در عین حال جامع و روشن‌کننده ارائه کرده است. 

مفاهیم اقتصاد کلان برخلاف مفاهیم اقتصاد خرد که ملموس و در دسترس هستند، کمی انتزاعی هستند و تشریح ساز و کارهای آن‌ها کار سخت‌تری است. ولی در زندگی اجتماعی روزمره همیشه‌ مفاهیم اقتصاد کلان در آدم بی‌نهایت سوال ایجاد می‌کند. سوال‌هایی که مثل خوره روح آدم را می‌خورند. چیزی که باعث شد به سراغ این کتاب بروم همین ادعای همگانی و ساده بودن آن بود و حالا که کتاب را خوانده‌ام می‌گویم که الحق و الانصاف نویسنده‌ از پس این کار برآمده بود. و راستش کمی هم ناراحتم که چرا این کتاب 5-6سال پیش چاپ نشده... در حالی‌که مصالح خامش از سال 84 آماده بوده. ولی در موقعی که باید...

کتاب "اقتصاد برای همه" یک جورهای در ردیف کتاب‌های به زبان آدمیزاد قرار می‌گیرد که ترجمه‌اش در ایران مد روز شده است. ولی حقیقتی که وجود دارد این است که کتاب‌های اقتصاد به زبان آدمیزاد و اقتصاد در یک درس و آشنایی با اقتصاد و... ترجمه هستند. اقتصادی که در آن‌ها تشریح شده با اقتصاد ایران فرق می‌کند. خیلی از مفاهیمی که در آن‌  کتاب‌ها تشریح شده اصلا در اقتصاد ایران وجود ندارد. علاوه بر زبان ساده و مثال‌های خوبی که کتاب دارد، توجه به این که چرا اقتصاد ایران این‌گونه است و چرا این‌طوری شده در سراسر کتاب "اقتصاد برای همه" وجود دارد و این برگ برنده‌ی کتاب نسبت به ترجمه‌های فراوان موجود در بازار کتاب ایران است. مثلا در این کتاب خیلی مفصل به نظام بانکی و گردش سرمایه در ایران و تشریح ساز و کارش پرداخته شده. ولی بورس و اوراق قرضه خیلی گذری تشریح شده. به نظرم نویسنده کار درستی کرده. حجم سرمایه‌ی بورس در ایران در قیاس با بانک‌ها تقریبا هیچ است، اقتصاد ایران اقتصاد آمریکا نیست که سهم بانک و بورس در آن برابر باشد. پس به چیزی که با آن سر و کار داریم باید پرداخت...

کتاب اسپانسر مالی دارد. شرکت تامین سرمایه‌ی سپهر که آرم موسسه گوشه‌ی بالای کتاب جا خوش کرده. قبل از مقدمه‌ی نویسنده و دکتر صالحی اصفهانی هم مقدمه‌ی مدیرعامل موسسه‌ آمده. 

دقیقا نمی‌دانم که اسپانسر مالی کتاب چگونه عمل کرده و مثلا هزینه‌ی چاپ و پخش را متقبل شده یا نه و اگر متقبل شده چند درصد و ... ولی به نظرم این که کتاب اسپانسر مالی داشته باشد اتفاق خوبی نیست. چرا؟ چون کتاب را باید خواننده‌ی کتاب بخرد. کتاب 1 کالا است که خواننده‌ در قبال آن به نویسنده و ناشر پول می‌دهد. و نویسنده و ناشر در قبال پولی که دریافت می‌کنند مسئول می‌شوند. حکم مالیات و دولت را دارد. و اسپانسر هم حکم پول نفت...

شاید وجود اشتباهات تایپی و ویرایشی فراوان در کتاب به خاطر حاشیه‌ی امنیتی باشد که اسپانسر مالی ایجاد کرده است. البته شاید... چند مورد محض اشاره: صفحه‌ی 69 یک پاراگراف از کتاب جا افتاده و معلوم نمی‌شود که بانک مرکزی دقیقا چه می‌خواهد. صفحه‌ی 77 کتاب ارجاع اشتباه داده شده است. پیوست شماره‌ی 1 اصلا در مورد نرخ تورم ایران در سال‌های مختلف نیست. صفحه‌ی 83  غلط املایی دارد: تقلب را نوشته تغلب. صفحه‌ی 123 عنوان جدول با خود جدول هم‌خوانی ندارد. در صفحه‌ی 174 و صفحه‌ی 271 نمودارهای انگلیسی بدون ترجمه شدن توضیحات روی نمودار آورده شده‌اند و جاافتادگی حروف و... امیدوارم در چاپ‌های جدید کتاب ویرایش ادبی هم بشود تا راحت‌خوان‌تر شود.

یکی ویژگی خوب کتاب بهره‌گیری از مقاله‌های تخصصی فراوان است. مقاله‌های تخصصی اقتصاد ایران و مقاله‌های خارجی. این استفاده از مقاله‌ها سطح علمی کتاب را بالا برده.

فصل‌های سیاست پولی و سیاست‌های ناظر به مهار تورم و سیاست ارزی و سیاست مالی و تجاری واقعا خوب بودند. مفاهیم با مثال‌های ملموس به خوبی تشریح شده بودند. ولی فصلی مانند رقابت و انحصارزدایی به نظرم ضعیف بود. به خصوص که توضیح مفاهیم اضافه رفاه مصرف‌کننده و عرضه‌کننده، نیازمند آشنایی با اقتصاد خرد بود. در حالی‌که پیش‌فرض کتاب این است که خواننده‌اش کتاب‌های پایه‌ای اقتصاد را نخوانده.

و 1 چیزی که به نظرم جایش در کتاب خالی بود... کتاب حالت معرفی را دارد. معرفی و نقد اقتصاد ایران به صورت توام. هر فصل به معرفی مفاهیم پایه‌ای می‌پردازد. خوب بود که در انتهای هر فصل کتاب‌ها و مقاله‌های مرتبط با آن فصل برای مطالعه‌ی بیشتر و دقیق‌تر به صورت مجزا لیست می‌شدند. 

مقدمه‌ی دکتر هادی صالحی اصفهانی به خوبی کتاب را معرفی می‌کند:

"به عنوان یک ناظر بیرونی مشکلی که در عرصه‌ی اندیشه‌ی اقتصادی در ایران مشاهده می کنم، درک محدود اقتصادی در میان شهروندان و سیاستگذاران است. نتیجه آن افراط، تفریط و ناکارآیی رویکردهای اتخاذ شده به سیاست اقتصادی است. نخستین بار که پیش نویس کتاب حاضر را دیدم، ارایه نسخه نهایی آن را به عموم گام بسیار مثبتی ارزیابی کردم و متوجه شدم که قلم ساده و روان سرزعیم در بیان موثر و همه فهم مباحث پیچیده اقتصاد، توانمند است، لذا وی را به تکمیل و ادامه کار تشویق کردم و خودم نیز به سهم خود در بهبود آن مشارکت ورزیدم."

حیف است که همچه کتابی خوانده نشود و به چاپ‌های بالاتر نرسد.

اقتصاد برای همه، تشریح مفاهیم اقتصاد کلان به زبان ساده/ نوشته‌ی علی سرزعیم/ انشارات ترمه/ 293صفحه- 15هزار تومان


  • پیمان ..