016-020- زرنگ بازی

‏1- توی مهندسی و پروژه ها یک دیدگاهی وجود دارد به اسم دیدگاه پیمانکاری. ‏

پیمانکار یعنی اجراکننده ی نقشه های مهندسین طراح و کارفرما. پیمانکار یعنی کسی که بزرگ ترین هدفش رسیدن به پول ‏است. او نقشه ها را اجرا می کند و خودش را به در و دیوار می زند تا تایید مهندسین مشاور و ناظر را بگیرد و به پول برسد. ‏

در زنجیره ی اجرای پروژه های مهندسی هیچ کس مثل پیمانکار به دنبال اقتصاد نیست. بار اصلی هزینه ها بر دوش پیمانکار ‏است. تامین حقوق کارگران و مهندسان اجرایی با پیمانکار است. کارفرما همیشه برای اجرای پروژه مناقصه برگزار می کند. ‏همیشه پیمانکاری که کمترین قیمت را پیشنهاد بدهد می تواند کار و شغل برای خودش دست و پا کند. برای ادامه ی کارش ‏نیازمند تامین مالی کارفرما است و برای دریافت تامین مالی کارفرما هم نیازمند تایید مشاور و ناظر. او از دو طرف نیازمند ‏است و پول همیشه برایش دغدغه است.‏

و برای اجرای پروژه با کمترین هزینه ی مالی، پیمانکار از انجام هیچ کاری ترس ندارد. اگر مهندسین ناظر و مشاور لحظه ‏ای غفلت کنند، پیمانکار چنان به جای سیمان از خاک و ماسه استفاده می کند که انگار به فردای آن پروژه لحظه ای هم فکر ‏نمی کند. پیمانکار همیشه دنبال پیچاندن است. دنبال این است که کمترین حقوق را به کارگرانش بدهد، دنبال این است که ‏کمترین و تا جای ممکن ارزان ترین تجهیزات و خدمات را بخرد و فقط کارش راه بیفتد. و خسارت سد مخزنی دشت پلنگ ‏هم قصه ی یکی از این پیمانکارها بود.‏

‏2- دشت پلنگ را که از گوگل سوال کنی، اول چند تا عکس از زیبایی های دشت پلنگ برایت ردیف می کند.‏

‏ بعد خبری در مورد دستگیری راهزنان در دشت پلنگ. ‏

راهزنانی که دو طرف جاده های خلوت جنوب می ایستادند و به طرف ماشین ها تیراندازی می کردند و ماشین ها را غارت ‏می کردند. درست همانند پیشینیان کوچ نشین شان که دشت پلنگ قشلاق زمستان های شان بود و تفنگ عشق اول و ‏آخرشان و راهزنی شغل نان و آبدارشان. ‏

بعد هم شکایت ساکنان از گرازهای دشت پلنگ و کشاورزی ضعیف این منطقه.‏

از من اگر بپرسی سیلاب های ناگهانی این منطقه ی به ظاهر خشک را هم اضافه می کنم. سیلاب هایی که باورکردنی نیستند. ‏ناگهانی اند و وحشی و خروشان و ناآرام و ویران کننده.‏

‏3- برای همین سیلاب ها بود که شرکت آب منطقه ای استان بوشهر به فکر ساخت سد افتاد. مناقصه ها برگزار شد. ‏پیمانکاری ایرانی ساخت سد را بر عهده گرفت. اتفاق خوبی هم در این میان افتاد. یک شرکت چینی به اسم ‏CAMCE‏ تامین ‏مالی پروژه را برعهده گرفت. پروژه شروع شد. با آغاز فصل بارش ها پیمانکار بیمه تمام خطر مهندسی را هم برای پروژه ‏اش خرید. بیمه تمام خطر ارزان درآمد. چون مناقصه برگزار کرد و شرکت های بیمه هم در مناقصه هی قیمت شکنی می ‏کنند. (خیلی دوست دارم بدانم بیمه های کشورهای درست و درمان، تا کجا به نرخ شکنی ادامه می دهند. چون قیمت های ‏بیمه های مهندسی در ایران قشنگ یک چهارم قیمت های جهانی و گاه خیلی خیلی ارزانتر است. بیمه نامه ی ساخت سد ‏دشت پلنگ هم خیلی ارزان بود...). دفترچه ی پیمان پروژه تماما به انگلیسی بود. در ریز هزینه ها، برای بیمه ی تجهیز ‏کارگاه و بیمه ی تمام خطر مهندسی سرجمع 312،115 یوان در نظر گرفته بودند. به قیمت ارز زمان انعقاد قرارداد می شد ‏حدودا 147 میلیون تومان. یعنی آن بابای چینی که تامین مالی پروژه را بر عهده داشت این قدر عقلش می رسید که برای ‏بیمه کردن پروژه پول درست و درمانی کنار بگذارد. ولی شرکت پیمانکار با 25 میلیون تومان سر و ته قضیه را جمع کرد. ‏

دید پیمانکاری می گفت که تا اینجای کار 122میلیون تومان سود کرده بودند. ولی...‏

‏4- در آبان ماه سال 1394 سیلابی در دشت پلنگ به جوش و خروش افتاد که بی سابقه بود. دبی آبی عبوری به 1300 متر ‏مکعب بر ثانیه رسید. طبق مطالعات پروژه و نمودارهای هیدروگراف سیلاب های منطقه، چنین سیلابی هر 200 سال در آن ‏منطقه اتفاق می افتاد. و سال 1394 همان دوره ی بازگشت 200 ساله بود. ‏

پیمانکار به سراغ بیمه نامه اش آمد. به شرکت بیمه اعلام خسارت کرد. برآورد خسارت اولیه از نظر پیمانکار 350 میلیون ‏تومان بود.‏

شرکت بیمه کارشناس خودش را به محل پروژه فرستاد. کالورت انحرافی و دایک های حفاظتی آسیب دیده بودند. ‏

کالورت، باریکه ای ست که برای انحراف جریان آب رودخانه در حین عملیات سدسازی ایجاد می کنند. و دایک های ‏حفاظتی، خاکریزهایی هستند که برای محافظت از کارهای انجام شده در مقابل هجوم آب و سیلاب ایجاد می شود. ‏

کارشناس خسارت وارد به کالورت را 50 درصد و خسارت وارد به دایک ها را 25 درصد در نظر گرفت و با مسئول کارگاه ‏پروژه صورتجلسه کرد. چرا 50 و 25 درصد؟ برای این که کالورت و دایک ها به کل از بین نرفته بودند. مقداری از آن ها ‏باقی مانده بود. با برداشت خاک های جابه جا شده و پمپ کردن آب جمع شده، دوباره می شد کار را از سر گرفت.‏

کل هزینه های کالورت و دایک می شد 640،000 یوان، به ارز زمان خسارت می شد 310 میلیون تومان. ولی کارشناس ‏خسارت، مبلغ خسارت وارده را 150 میلیون تومان تخمین زد.‏

پرونده برای دریافت مدارک کامل (پیمان پروژه با تمام جزئیات و فهرست بهای منضم به آن، ریز برآورد خسارت بر اساس ‏صورت وضعیت های قبل و بعد از وقوع سیل، نقشه ها، کروکی ها و آمار دبی سیلاب های منطقه و گزارش هواشناسی) و ‏ادامه ی کار به شرکت بیمه واگذار شد.‏

و همین جا بود که دیدگاه پیمانکاری پشت سر هم کار دست شان داد.‏

‏5- توی پیمان بین پیمانکار و کارفرما هیچ حرفی از اجرای دایک ها زده نشده بود. دایک جزء مبلغ پیمان نبودند. پیمانکار ‏باید آنها را اجرا می کرد. توی شرایط خصوصی بیمه نامه هم گفته شده بود که اگر دایک نباشد شرکت بیمه خسارت ها را ‏نمی دهد. پیمانکار این قدر تجربه داشت که بداند بدون دایک اجرا ممکن نیست. ولی چون مناقصه بود، کارفرما اجرای ‏دایک را اشانتیون گرفته بود و واگذار کرده بود به پیمانکار. اجرای دایک هیچ نقشه ای نداشت. هیچ بودجه ای هم نداشت. ‏پیمانکار باید از جیب اجرایش می کرد.‏

برای این که مفتی کار نکرده باشد، دایک ها را اجرا کرد. ولی زرنگ بازی درآورد. بالای خاکریزها را با بولدوزر صاف کرد ‏تا کامیون ها بتوانند رفت و آمد کنند. به عبارتی هم دایک ساخت و هم جاده ی دسترسی به سد را. احداث جاده ی دسترسی ‏جزء مبالغ پیمان بود. مدیر پروژه کلک رشتی زده بود.‏

ولی بیمه نامه فقط مبلغ پیمان را پوشش می داد. ‏

طبق صورتجلسه ی کارشناس خسارت بیمه با بیمه گذار، دایک ها از بین رفته بودند. ولی دایک ها جزء مبلغ پیمان نبودند. ‏بنابراین شرکت بیمه تعهدی به جبران خسارت دایک ها نداشت. ‏

پیمانکار اعتراض کرد که این ها دایک نیستند، جاده ی دسترسی اند و طبق تایید مهندس مشاور در صورت وضعیت هم ‏آورده شده اند. کار بدتر شد. بله... جاده ی دسترسی در ریز مبالغ پیمان بود. ولی آن وقت پروژه دایک نداشت. یعنی کلا ‏توصیه ی ایمنی شرکت بیمه اجرا نشده بود و به کل خسارت غیرقابل پرداخت می شد! ‏

دوباره پیمانکار به دست و پا افتاد. گفت که هم دایک بوده و هم جاده ی دسترسی. شرکت بیمه زیر بار نرفت. ادبیات ‏پیمانکاری و زرنگ بازی هایش با زبان خشک و دقیق بیمه سازگاری نداشت. یا دایک داشته اند یا نداشته اند. جاده ی ‏دسترسی دایک محافظتی نمی شود که...‏

اما زرنگ بازی پیمانکاری فراتر ازین ها بود. مبالغ پیمان به یوان بودند. به یک ارز خارجی. پیمانکار برای این که ارزان ترین ‏بیمه ی ممکن را بخرد از کلوز 016 صرف نظر کرده بود. کلوزی که با دریافت حق بیمه ی بیشتر افزایش سرمایه ی پیمان تا ‏‏15 درصد را پوشش می داد. در بیمه های مهندسی کلوز نوسان نرخ ارز وجود ندارد. ولی کلوز 016 کار مشابه را انجام می ‏دهد. با کاهش ارزش ریال، سرمایه ی مورد بیمه خود به خود افزایش می یابد. ولی وقتی کلوز 016 نباشد این افزایش ‏سرمایه تحت پوشش نیست.‏

یوان چین در زمان امضای پیمان 470 تومان بود و در زمان خسارت 485 تومان. پیمانکار به یوان 485 تومانی ادعای ‏خسارت کرد. ولی شرکت بیمه خسارت را به یوان 470 تومانی حساب کرد. چون که بیمه نامه کلوز 016 نداشت و مبلغ ‏پیمان به ارز 470 تومانی تحت پوشش بیمه قرار گرفته بود. حدود 20 میلیون تومان از خسارتی که کارشناس خسارت بیمه ‏تایید کرده بود، همین طوری کم شد. نوسانات ارز تا کجاها که پیش نمی رود...‏

قصه باز هم ادامه داشت. ‏

پیمانکار بیمه ی ارزان قیمتی خریده بود که کلوز 020 نداشت. کلوز موسوم به برداشت ضایعات. ‏

مقدار زیادی از خسارت وارد به کالورت، لجن ها و آبی بود که جمع شده بود. لجن برداری کار پرهزینه ای است. از 90 ‏میلیون تومان خسارت، 30 میلیون تومانش لجن برداری بود. شرکت بیمه می توانست در مورد خسارت به کالورت هم زیر ‏بار نرود و بپیچاند... ‏

‏6- مدیر پروژه نمی توانست باور کند که ادعای 350 میلیونی اش تبدیل شده به 75 میلیون تومان. اعتراض کرد. اعتراضی ‏که پرداخت خسارت را 2هفته عقب انداخت. جلسه ی اعتراض برگزار شد. ولی وقتی توی جلسه تک تک استدلال های بالا ‏را شنید هیچ چیزی برای گفتن نداشت. ادبیات بیمه با ادبیات پیمانکاری فرق داشت. مدیر شرکت بیمه منت گذاشته بود و ‏‏30 میلیون تومان برداشت ضایعات را کم نکرده بود. اگر اعتراض ادامه پیدا می کرد فقط 35 میلیون تومان قابل پرداخت ‏می شد...‏

مدیر پروژه تسلیم شد. پذیرفت و خسارتش پرداخت شد!‏