پول پرقدرت یعنی چه؟

"رییس‌جمهور روحانی: منابع مالی مسکن مهر به میزان 100 درصد از بانک مرکزی و پول پرقدرت تهیه شده و از عوامل تشدید تورم بود."

"داوود دانش‌جعفری، وزیر اسبق اقتصاد ایران: برخی از عوامل درون اقتصاد ایران مربوط به سیاست‌های نادرستی بوده که ایجاد نوسان کرده است، مثلا طرح مسکن مهر از این جهت که اقشار ضعیف را هدف‌گیری می‌کرد طرح مهمی بود اما مشکل این بود که تامین مالی این طرح از محل استقراض از بانک مرکزی انجام شد. وقتی پول چاپ شود مشکل به صورت موقتی حل می‌شود و ایجاد تورم می‌کند، بنابراین نمی‌توان تنها به واسطه‌ی این‌که نیت این طرح مقدس است از راهکارهای آن غافل ماند."

حالا این پول پرقدرت یعنی چه؟ پول ضعیف چی است که پول پرقدرت هم داریم؟ 

نیال فرگوسن توی کتاب خودش، "تاریخ مالی جهان: برآمدن پول"، مفهوم پول پرقدرت را به سادگی و زیبایی توصیف کرده است:

"دانشجویان سال اول دوره‌ی فوق لیسانس مدرسه‌ی بازرگانی هاروارد یک بازی پولی ساده‌شده را اجرا می‌کنند. در این بازی بانک مرکزی به نمایندگی از دولت 100دلار چک تضمینی به استاد آن‌ها می‌دهد. استاد چک‌ها را به صورت سپرده در بانکی که یکی از دانشجویان به صورت فرضی تاسیس کرده می‌گذارد و رسید می‌گیرد. برای سهولت در کار فرض کنید که این بانک 10 درصد نسبت ذخیره حساب می‌کند (یعنی میل دارد که نسبت اندوخته‌هایش به کل بدهی‌هایش را در سطح 10 درصد حفظ کند). بانک 10 دلار را در بانک مرکزی می‌گذارد و 90 دلار باقی را به یکی از مشتریانش وام می‌دهد. مشتری تا زمانی که تصمیم بگیرد با وامش چه کند، آن را در بانک دیگری به سپرده می‌گذارد. این بانک هم از نسبت اندوخته‌ی 10درصدی تبعیت می‌کند، بنابراین 9دلار را در بانک مرکزی می‌گذارد و 81 دلار باقی‌مانده را به یک مشتری وام می‌دهد. استاد پس از چند بار تکرار این جریان، از دانشجویان می‌خواهد که مقداری را که بر پول افزوده شده است حساب کنند.

این کار به استاد اجازه می‌دهد تا دو تعریف محوری تئوری پولی مدرن را به دانشجویان معرفی کند: M0 (پایه‌ی پولی یا همان پول پرقدرت) که مساوی است با کل دیون بانک مرکزی، یعنی پول نقد به اضافه‌ی اندوخته‌های بانک‌های خصوصی که در بانک مرکزی گذاشته شده. (در این بازی همان 100دلار اولیه.) و M1 (پول محدود) که مساوی است با پول در گردش به اضافه‌ی تقاضا برای سپرده‌های دیداری. 

زمانی که پول در سه بانک مختلف دانشجویی گذاشته می‌شود، M0 برابر 100 دلار است اما M1 مساوی است با 271 دلار. (81دلار +90دلار+100دلار). 

این عملیات گرچه با یک روش بسیار ساده‌شده انجام گرفته اما به طور دقیق نشان می‌دهد که عملکرد نظام بانکی با اندوخته‌ی خرد چگونه اجازه‌ی ایجاد اعتبار و در نتیجه ایجاد پول را می‌دهد...

تاریخ مالی جهان، برآمدن پول/ نوشته‌ی نیال فرگوسن/ ترجمه‌ی شهلا طهماسبی/ نشر پژواک/ صفحه‌ 64 و 65