سیدرضا

نمی­‌دانم چرا این­‌جوری فکر می­‌کنم. ولی فکر می­‌کنم هر کسی توی دوران دبیرستانش یکی یا دو تا معلم داشته که برایش به معنای واقعی کلمه معلم بوده­‌اند. آدم­‌هایی که در دوران نوجوانی کلی چیز ازشان یاد گرفته، کلی باهاشان حرف زده و کلی ازشان تاثیر گرفته. آدم‌­هایی که باعث شدند او بزرگ شود، باعث شدند افکارش خط و رنگ بگیرند. خلاصه از آن معلم‌­ها.

ولی به خودم که نگاه می­‌کنم توی دوران دبیرستانم حتا یکی از این معلم‌­ها هم به پستم نخورد. معلمی که باهاش رفیق باشم و زندگی­‌ام را یک جورهایی او شکل داده باشد... نه... هیچ کدام از معلم‌­های دبیرستان دکتر شریعتی خیابان جشنواره­‌ی فلکه­‌ی دوم تهرانپارس "معلم" من نبودند.آدم‌­هایی بودند که درس‌­شان را خوب یا بد دادند و من درس‌­شان را فقط شب امتحان خواندم و نمره‌­ام را گرفتم و فردای امتحان درس­‌شان را فراموش کردم و خودشان هم فقط سایه­‌ای شدند در ذهنم. همین. گه‌­گاه درس‌­هایی از زندگی گفتند. ولی آن قدر نبود که سیرم کند... خیلی کم بود. اصلن نبود.

ولی مشکل از من نبود. از جایی بود که در آن درس می­‌خواندم: دبیرستان دکتر شریعتی. مزخرف‌­ترین معلم‌­هایی که می‌­شد تصورش را کرد در آن مدرسه درس می‌­دادند ولی با این حال مشهور شده بود که دبیرستان دکتر شریعتی بهترین مدرسه‌­ی دولتی منطقه‌­ی 4 است. همه‌­اش هم به خاطر یک نفر بود: سید رضا خاتمی.

نمی­‌دانم... نمی‌­دانم... یک جورهایی آن چیزهایی را که من از معلم نداشته‌­ام انتظار دارم شاید در او پیدا کنم. ولی او معلم من نبود. معلم هیچ کدام از بچه‌­های گلستان معنویت دکتر شریعتی نبود. مدیر مدرسه بود. نه، بیشتر از مدیر بود. همه­‌ی مدرسه روی او می‌چرخید. او بود که شریعتی را شریعتی کرده بود. صبح اولین نفری بود که به مدرسه می‌­امد و غروب اخرین نفری بود که از مدرسه می­‌رفت. همیشه اخمی سنگین روی ابروهایش می­‌کاشت و هیچ وقت نمی‌­خندید. کافی بود کسی در ان مدرسه­‌ی پرجمعیت دست از پا خطا کند و او متوجه شود... طرف را می‌­گرفت می­اورد ساعت‌­ها جلوی دفترش سرپا نگه می‌­داشت و تا طرف اولیایش را نمی‌­آورد و ابرویش نمی‌­رفت دست­‌بردار نبود. نظم آهنینش. امتحان‌­های بی‌­شماری که می­‌گرفت و همه را هم خودش بود که برگزار می­‌کرد.

نمی‌­دانم چه طور توضیحش بدهم. شاید بریده‌­ای از خاطرات ان سال‌­ها بهتر این کار را بکند. تاریخ پای این نوشته 10/8/1385 است:

آه، جو مزخرف شریعتی... پری‌­روز دوشنبه انتخابات شورای دانش‌­اموزی بود. شنبه، 24نفر از بچه‌­ها را اسدیان صدا زد که بروند دفتر. بعد معلوم شد که آن‌­ها به عنوان کاندیدای شورای دانش‌­آموزی انتخاب شده‌­اند. صبح یک­شنبه سر صف حرف زدند تا ما از بین ان‌­ها ده یازده نفر را به عنوان اعضای شورای دانش‌­اموزی مدرسه انتخاب کنیم. بلبل­‌ابادی را انتخاب نکرده بودند. مقداد بهش گفت. او هم رفت و فرم کاندیدا را گرفت و چند شعارکی نوشت. فردایش که خواست سر صف حرف بزند، اسدیان نگذاشت. آزادی بیان در این جو یعنی پشم. یعنی پیزی و مقعد مرغ. کسانی که انتخاب شده بودند حقیقتن مطابق با قوانین شریعتی بودند.

یکی برای شروع صحبتش هرچه دعای مفاتیح‌­الجنان بود روخوانی کرد. یکی دیگر حافظ کل قرآن بود. محمد توکلی فقط اسمش را گفت. امین خیام که من از او خوشم می­‌آید گفت در حد توان هر کاری باشد می­‌کنم چون اگر وعده بدهم و نتوانم عمل کنم حق­‌الناس می­‌شود. حرفش را که زد رفت پایین پله‌­ها، پایین‌­ترین جای ممکن ایستاد. آن یکی محمد کریمیان هم بود که پارسال المپیادهای ریاضی، فیزیک، نجوم، شیمی و کامپیوتر در مرحله‌­ی اول قبول شده بود. زر می‌­زد. حوصله‌­ی شنیدنش را نداشتم.... ا ز دوم­‌ها هم بودند. یکی کت شکلاتی داشت با صورتی سنگی و رسوخ­‌ناپذیر؛ یکی هم بود که پارسال تنها سال اولی بود که مرحله‌­ی اول المپیاد ریاضی قبول شده بود... ما باید از بین این منتخبان انتخاب می­‌کردیم؛ فکر می‌­کنم دیکتاتوری معنی­ اش همین باشد؛ جوی که در انم دموکراسی برایش معنایی ندارد. من به هیچ کدام از آن‌­هایی که انتخاب شده بودند(حتا امین خیام) رای ندادم...

%%%

نمی­‌دانم از سیدرضا چه بگویم. ستایشش کنم یا محکومش؟ من در شریعتی دانش­‌اموز خوبی نبودم. دانش‌­اموز بدی هم نبودم. آدمی نبودم که درس­‌هایش را حاضرکرده بیاید بنشیند سر کلاس(در شریعتی خیلی­‌ها این طوری بودند). اصلن به یاد ندارم مرتب و منظم و درس‌­حاضرکرده سر کلاسی نشسته باشم. از ان طرف هم آدمی بودم که شب امتحان واقعن درس می­‌خواندم. آنقدر هم هوش داشتم که بتوانم کتاب‌­های فزرتی دوران دبیرستان را یک شبه جمع کنم و فردایش نوزده بیست بگیرم... ولی لامصب نمی‌چسبید.

 شاید مشکل از خودم بود. نه، مشکل از من نبود. شریعتی جایی بود که در ان من نه شکوفا بودم و نه شکوفا شدم. در طول سال سر کلاس­‌ها گم بودم و همیشه دعا می­‌کردم که این زنگ فلان معلم از من سوال نپرسد و من را برای حل تمرین پای تخته نبرد. بچه­‌ی ساکت همیشه تماشاچی. .. شاید هم مشکل از خودم بود که همیشه برای خودم یک دل­‌مشغولی دیگر هم داشتم. همین حالاش هم همین طورم. درس و یک چیز دیگر. درس و خواندن کتاب‌­های غیردرسی، رمان و داستان. درس و نوشتن: داستان و خاطرات روزانه. درس و نوشتن: آن زمان‌­ها برای دوچرخه هم می­‌نوشتم و مطالبم توی ان چاپ می‌­شد...و همیشه وقتی سراغ چیزهای غیردرسی می ­رفتم دلهره و دغدغه ­ی درس را هم داشتم...

درس نخواندن همیشه یکی از ترس‌­های من بود. در شریعتی در نظام اقتدارگرایی سید رضا باید درس می­‌خواندی. درس نخواندن مجازات داشت. عقوبت داشت. یقه گرفتن داشت. معلم­‌ها نبودند که یقه‌­ات را می­‌گرفتند. خودش بود که یقه‌­ات را می‌­گرفت. مقرت می‌­اورد چرا درس نمی­‌خوانی؟ اولیایت را بیاور. برگه‌­ی دعوت به اولیا یک ترس دائمی بود. به خصوص برای من که پیش پدر و مادرم شرم و غرور داشتم و دوست نداشتم توی کارهای من دخالت کنند و به خاطر من توی دردسر بیفتند...

نه... ننه من غریبم بازی درنمی­‌آورم. من در سه سال تحصیل در شریعتی یک بار هم دعوت اولیا نشدم. یک بار هم مورد انضباطی نداشتم. اسمم هیچ وقت وارد دفتر مخصوص سیدرضا نشد. آقا بودم. اما نه به خاطر این­که پسر خوبی بودم. بلکه به خاطر ترس. ترسی که لذت هرچی رمان و داستان و نوشتن و خواندن و رشدکردن بود زهر می‌­کرد برایم...

بله، میراث من از شریعتی ترس بود و اضطراب و دلهره. روزگار بد. روزهای بد چندگانگی و اضطراب از چند وجهی بودن...

نه، نمی­‌خواهم بگویم سید رضا بد بود. سید رضا مرد بود. فوق العاده بود... من سید رضا را ستایش می­‌کنم برای این­که مدرسه­‌ای را مدیریت کرده که آن همه پسر خوب در آن جمع شده‌­اند. هنوز هم بهترین دوستانم، جواهراتی بی قیمت همان­‌ها هستند که در ان روزگار با هم دوست شدیم. من حاضرم دست سید رضا را به خاطر این دوستان ببوسم...

%%%

یادم نیست در کدام کتاب خواندم که پسرها دقیقن همان صفاتی را از پدرشان به ارث می‌­برند که از وجود ان‌ها در پدرشان متنفرند. سید رضا یک جورهایی پدر من است. او معلم من نبود. ولی در طول سه سالی که در دبیرستان شریعتی درس می­‌خواندم سایه­‌اش همه‌­جا بود. تاثیرش هم چون تاثیر یک پدر در دوران نوجوانی بر پسرش بود. اندازه‌­ی یک پدر هم به گردنم حق دارد. به خاطر تمام زحمت­‌هایی که فکر می­کرد برای بالنده شدن من و امثال من در آموزش و پرپرش این مملکت باید بکشد. حالا که نگاه می­‌کنم بعضی ویژگی­‌هایم را از سید رضا به ارث برده­‌ام و به ارث می­برم... آره، سید رضا برایم مثل یک پدر بود. پدری که من را نمی‌­شناسد. عیبی ندارد. فقط می­‌ترسم دیکتاتوری­‌اش را هم به ارث ببرم!