سال من

"سال من" رولد دال را که می­خواندم به این فکر می­کردم که هر کسی می­تواند سالی یک کتاب بنویسد. به این فکر می­کردم که کتاب نوشتن اصلن کار سختی نیست. کافی است مثل رولد دال بنشینی پشت میزتحریرت و ماهی سه چهار صفحه در مورد ماهی که داری آن را می­گذرانی بنویسی. تقریبن ماهی یک انشا می­تواند سالی یک کتاب بشود. یک کتاب خواندنی مثل کتاب "سال من". البته مثل رولد دال بودن یعنی تک و بی­هم­تا بودن. یعنی نگاه خاص خودت را داشتن. یعنی تکراری نبودن که فکر کنم این جای­ش کمی سخت است...

بزرگ­ترین خوبی "سال من" همین است. تو را تشویق به نوشتن می­کند. نوشتن را برای­ت آسان می­کند. رولد دال ساده و راحت و بی­قید نوشته و البته همان رولد دال همیشگی هم هست. با همان زبان تندو تیزش و نگاه دقیق­ش و ناقلابازی­های­ش. در کتاب "سال من" کم­تر قصه گفته. بیشتر توصیف کرده و کمی هم خاطرات گفته. رولد دال در این کتاب از گذران یک سال­ش در مزرعه­ی محل زندگی­اش گفته. کتاب دوازده فصل دارد، دوازده فصل به نام­های دوازده ماه سال: ژانویه، فوریه، مارس... به بهانه­ی آن ماه و مناسبت­های خوشایندش رولد دال شروع می­کند به گفتن و تو را سحر می­کند و با خودش می­برد. نگاه عاشقانه­اش به طبیعتی که در آن زندگی می­کند و اطلاعات­ش در مورد طبیعت خیلی جالب است. یک جایی از کتاب می­گوید: “اگر شما در شهر زندگی می­کنید واقعن برای­تان متاسفم که هیچ کدام از این منظره­های باشکوه را نمی­بینید. من که هیچ وقت توی عمرم توی هیچ شهر بزرگ و کوچکی زندگی نکرده­ام و هیچ وقت هم زندگی نخواهم کرد.”ص40

با این جمله و آن توصیف­های­ش دل من را واقعن سوزاند!

این روزها که باران دل و روحم را خیلی قشنگ قلقلک می­دهد خواندن "سال من" باعث شد که سعی کنم به هوا و طبیعت پیرامونم بیش­تر دقت کنم...

این هم یک بریده از کتاب:

ماه می[اردیبهشت و خرداد ما] ماه فاخته­هاست. بگذارید برای­تان از این پرنده­ی شگفت­انگیز و تمام عادت­های بدجنسانه­اش بگویم. اول از همه بگویم که فاخته یک پرنده­ی مهاجر است و نمی­تواند تا ماه آوریل[فروردین و اردیبهشت ما] به اروپا یا جزایر کوچک انگلیس برسد. او تا اوایل پاییز یعنی وقتی احساس سرما کند، همین­جا می­ماند و بعد واقعن هزارها و هزارها کیلومتر به طرف جنوب پرواز می­کند. فاخته برعکس بیش­تر پرندگان مهاجر، در آفریقای شمالی توقف نمی­کند. پرواز می­کند و پرواز می­کند و تا نواحی استوایی افریقا حتی تا افریقای جنوبی یا بعضی وقت­ها تا آسیا و گینه­ی نو هم می­رسد. به این دلیل می­تواند این کار را بکند که برخلاف بادقپک­ها، چلچله­ها و سهره­ها، فاخته پرنده­ای بزرگ و قوی با بال­های عریض و دمی دراز است.

هر کس که بیرون شهر زندگی کند، زمان رسیدن فاخته­ها را می­داند، چون آدم بی­اختیار صدای بلند و عجیب فاخته­ی نر را که تقریبن شبیه فریاد انسان است می­شنود. تقریبن می­گوید: "کوکو کوکو!" و تا کیلومترها دورتر شنیده می­شود؛ صدای عجیب، بلند و قهقهه­مانندی که انگار خطاب به تمام پرندگان آسمان فریاد می­زند که به­تر است حواس­تان جمع باشد.

و اما بشنوید از بدجنسی­های این پرنده. برعکس بیشتر پرندگان، فاخته برای خودش جفت پیدا نمی­کند تا با هم زندگی کنند. فاخته­های نر و ماده به تنهایی زندگی می­کنند و این­جا و آن­جا با جنس مخالف خودشان جفت­گیری می کنند. به همین دلیل در دنیای فاخته­ها چیزی به اسم هم­سر یا خانواده وجود ندارد. وقتی فاخته­ی ماده آماده می­شود اولین تخم خود را بگذارد، تقریبن همیشه این کار را روی زمین انجام می­دهد. بعد تخم را به منقار می­گیرد و به دنبال آشیانه­ی یک پرنده­ی دیگر می­گردد تا تخم را توی آن بگذارد. هیچ فاخته­ای تابه­حال خودش را برای ساختن آشیانه یا خوابیدن روی تخم­ها و غذا دادن جوجه­های­ش به زحمت نینداخته است. فاخته­ی ماده(در حالی­که تخم را به منقار گرفته است) آن­قدر پرچین­ها را می­گردد تا آشیانه­ی پرنده­ی دیگری را که توی آن تخم هست پیدا کند. بعد یواشکی تخم را میان تخم­های دیگر می­گذارد و پرواز می­کند. می­رود و همه چیز را فراموش می­کند.

فاخته­ها به دلیلی ناشناخته معمولن آشیانه­ی یک گنجشک پرچین را انتخاب می­کنند. تخم گنجشک­های پرچین برای من دوست­داشتنی­ترین تخم پرنده در انگلستان است؛ تخمی به رنگ آبی لاجوردی کم­رنگ و خالص، بدون حتا یک خال. اما تخم فاخته بزرگ­تر و به رنگ قهوه ای خاکی با لکه­های تیره­تر است. از همه جالب­تر این­که وقتی گنجشک پرچین به لانه­اش برمی­گردد و تخم قهوه­ای و کثیف فاخته را می­بیند که لابه­لای تخم­های آبی و زیبای خودش جا خوش کرده است، ظاهرن اصلن اهمیتی نمی­دهد؛ می­رود و روی تخم فاخته و تخم­های خودش می­نشیند.

وقتی همه­ی جوجه­ها سر از تخم بیرون می­اورند، گنجشک ماده چندان متوجه نیست که چه اتفاقی قرار است بیفتد. معمولن چهار یا پنج تا از تخم­ها مال خودش است، به اضافه­ی یک تخم فاخته. وقتی جوجه­ها سر از تخم بیرون می­اورند، پدر و مادر هر دو به جوجه­ها غذا می­دهند؛ همین­طور به جوجه­ی زشت فاخته! فراموش نکنید که جثه­ی یک فاخته­ی بالغ سه برابر یک گنجشک پرچین است و به همین خاطر جوجه­ی فاخته سه برابر تندتر از جوجه گنجشک­ها رشد می­کند. سپس موقع کشت و کشتار فرامی­رسد. جوجه­ی بزرگ شده­ی فاخته، جوجه­های گنجشک را یکی یکی از لانه به بیرون پرت می­کند تا بمیرند و دست آخر تنها کسی که می­ماند، جوجه­ی عظیم­الجثه، پشمالو و بدقواره­ی فاخته است که تمام لانه را اشغال کرده است.دیوانه­کننده­ترین موضوع این است که حتا بعد از این ماجرا هم ظاهرن پدر ومادر جوجه گنجشک­ها متوجه نمی­شوند چه اتفاقی افتاده است و به غذا دادن این قاتل ادامه می­دهند؛ شب و روز تقلا می­کنند تا غذای کافی برای جوجه­ی فاخته بیاورند. تا این­که به اندازه­ی کافی بزرگ می­شودو می­تواند از لانه بیرون بپرد. بعد فاخته بدون حتا یک تشکر خشک و خالی پرواز می­کند و می­رود.

به همین دلیل است که می­گویم فاخته بدجنس­ترین پرنده­ی توی آسمان است.

سال من/نوشته­ی رولد دال/ترجمه­ی میرعلی غروی/نشرمرکز/صفحات 29 تا 33