سپهرداد

Hurtling through the dark night

سپهرداد

Hurtling through the dark night

سپهرداد

دارم نگاه می‌کنم. و چیز‌ها در من می‌روید. در این روز ابری چه روشنم و چه تاریک. همه‌ی رودهای جهان و همه‌ی فاضلاب‌های جهان به من می‌ریزد. به من که با هیچ پر می‌شوم. خاک انباشته از حقیقت است. دیگر چشم‌های من جا ندارد... چشم‌های ما کوچک نیست. زیبایی و زشتی کرانه ندارند...
@
قبل‌ها زیر عنوان وبلاگ می‌نوشتم: «می‌نویسم، پس بیشتر هستم». روزگاری بود که بودن و بیشتر بودن را خیلی دوست می‌داشتم. ولی گذشت. حقیقت عظیم لاتفاوت بودن بودنم و نبودنم من را به ولایت هوا فرستاد. اینکه حالا باز هم دارم می‌نویسم دیگر نه برای بودن و نه برای بیشتر بودن بلکه فقط برای عادت است.
@
ما همانی می‌شویم که پی در پی تکرار می‌کنیم؛ بنابراین فضیلت فعل نیست عادت است.
@
پیاده روی را دوست دارم. آدم‌ها را دوست دارم. برای خودم قانون‌های الکی ساختن را دوست دارم و به طرز غم انگیزی معمولی هستم...
@
و مرد آنگاه آگاه شود که نبشتن گیرد و بداند که پهنای کار چیست.
@
جاده. مسافر. سربازِ پنج صبح. دانشجوی ترم صفری. دختری که چشم هایش نمی درخشد. اندوه. نفرت. عشق. از همین‌ها...
@@@
هیچ گونه ثباتی در موضوعات و سبک نوشته‌های این وبلاگ وجود ندارد.
@@@
ستون پایین:
پیوندهای روزانه، معمولا لینک سایر نوشته‌های من است در سایت‌ها و مطبوعات و خبرگزاری‌ها و...
کتاب‌بازی، آخرین کتاب‌هایی است که خوانده‌ام به همراه نمره و شرح کوچکی که در سایت گودریدز روی‌شان می‌نویسم.
پایین کتاب‌بازی، دوچرخه‌سواری‌های من است و آخرین مسیرهایی که رکاب زده‌ام و در نرم‌آفزار استراوا ثبت کرده‌ام.
بقیه‌ی ستون‌ها هم آرشیو سپهرداد است در این سالیانی که رفته بر باد.

ایمیل: peyman_hagh47@yahoo.com
کانال تلگرام: https://t.me/sepehrdad_channel

بایگانی

۱۵ مطلب در شهریور ۱۳۹۱ ثبت شده است

دلقک

۳۰
شهریور

"تلخک ایستاده بود جلوی آینه‌ی قدی بزرگی، صورتش را با مایعی چیزی می‌مالید، پاکش می‌کرد. کلاه بوقی سرش نبود. وسط سرش مو نداشت و سفید‌تر از جاهای دیگر صورتش بود.
- این رنگ‌ها... این رنگ‌ها که به صورتت می‌زنی از کجا می‌آوری؟
نگاهم کرد، از آینه، برای لحظه یی فقط.
- دعا کن وقتی بزرگ شدی هیچ وقت از این رنگ‌ها به صورتت نمالی.
- من دلقک نمی‌شوم. نمی‌خاهم بشوم. نمی‌خاهم همه بم بخندند.
- من هم فکر می‌کردم نمی‌شوم. فکر می‌کردم خیلی چیزهای دیگر می‌شوم، اما خب...
- من می‌خاهم نویسنده بشوم.
- فرقی ندارد. هر دوشان سرونه یک کرباسند. آخرش وقتی چند سال دیگر به یکی از این آینه‌های لعنتی نگاه کنی می‌بینی صورتت سیاه ست... می‌بینی صورتت مثل صورت من سیاه ست.
صورتش حالا سفید شده بود. طوری که به سرخی می‌زد.
- با چشم‌های خودت می‌بینی همه‌ی آن‌هایی که برات تره خرد می‌کنند، سیاهی‌های تو را، زشتی‌های ظاهری تو را برای خودشان بزرگ می‌کنند بش می‌خندند تا زشتی‌ها و سیاهی‌های خودشانِ کوچک کرده باشند.
- اما نویسنده شدن که سیاه بازی نیست.
- بعد‌ها می‌فهمی... بعد‌ها می‌فهمی که هست... "

دلقک به دلقک نمی‌خندد/ حسن بنی عامری/ ص۲۱۲

  • پیمان ..

گلگشت در وطن- ایرج افشار- انتشارات اختران

۱-حالا که سال‌ها گذشته شاید نسل غریبی به نظر بیایند. نسلی که در جست‌و‌جو بود. وجب به وجب ایران را می‌گشت و می‌دید و ثبت می‌کرد. جای جای خاک ایران را می‌رفتند و می‌دانستند که این خاک، ناشناخته زیاد دارد و تشنه‌ی شناختن بودند. جلال آل احمدی بود که در میان روستا‌ها و دهکوره‌های طالقان با پای پیاده، کوهنوری و پیاده روی می‌کرد تا «تات نشین‌های بلوک زهرا» را بنویسد. هنوز هم وقتی با ماشین به طالقان می‌روی و به روستا‌ها و خانه‌های دوردست روی کوه و کمر نگاه می‌کنی به نظرت کار غیرممکنی می‌آید رفتن و گشتن و دیدن و حرف زدن و نوشتن. منوچهر ستوده‌ای بود که با پای پیاده از تهران تا الموت می‌رفت تا قلعه‌ی حسن صباح را جست‌و‌جو کند (سال‌های دهه‌ی ۲۰) و پایان نامه‌ی درسی‌اش را بنویسد. منوچهر ستوده‌ای که از آستارا در منتها الیه غرب دریای خزر پای پیاده راه افتاده بود و روستا به روستای خطه‌ی شمال را تا منتهاالیه شرق و گرگان و بندرترکمن درنوردیده بود تا کتاب ده جلدی «از آستارا تا استرآباد» را بنویسد. نادر ابراهیمی بود که عاشقانه صخره‌های دست نایافتنی «علم کوه» را بالا می‌رفت تا بعد‌ها متن‌ها و شعرهایی در ستایش ایران بنویسد. و... ایرج افشار بود که بار‌ها و بار‌ها در گوشه گوشه‌ی خاک ایران پرسه زده بود...
در مورد ایرج افشار اطلاعات ویکی پدیایی زیادی می‌شود ردیف کرد. استاد دانشگاه تهران و از بزرگان فهرست نویسی و کتابداری و پژوهش در ایران. اما مجال این حرف‌ها اینجا نیست. چند روزی بود که درگیر خاندن کتاب «گلگشت در وطن» بودم. مجموعه سفرنامچه‌های ایرج افشار از سال ۱۳۳۳تا ۱۳۷۸ به همه جای ایران. ایرج افشار انسان بزرگی بوده. ویژه نامه‌ی مجله‌ی بخارا و گفته‌های بزرگان این آب و خاک در مورد او گواه است. اما بُعدِ سفردوستی و به مسافرت رفتن‌های او چیز دیگری است. بعضی آدم‌ها هستند که یادگرفتنی هستند. کوچک‌ترین حرکات و گفته‌‌هایشان هم یادگرفتنی است. و به نظرم ایرج افشار از این سنخ آدم‌ها بوده. به عمرم ایرج افشار را از نزدیک ندیدم. چه برسد به همسفر شدن با او. ولی خاندن «گلگشت در وطن» برای من فقط خاندن یک کتاب نبود. یک کلاس درس بود. خیلی چیز‌ها توی سفرنامه‌های کوتاه و تلگرافی او یاد گرفتم. و غرض از این نوشته فهرست کردن آموخته‌ها از این مرد نادیده است...
۲- «شهرهای سنتی ایران زوایا و گوشه‌هایی دارد که با یک سفر نمی‌توان شناخت. پیچیدگی و پوشیدگی از ممیزات شهرهای وطن ماست...» ص۴۱۵
کتاب «گلگشت در وطن» سیر معکوس دارد. یعنی اولین سفرنامه آخرین و جدید‌ترین سفرنامه‌ی ایرج افشار است و آخرینش اولین سفرنامه‌ی او. وقتی در سفرنامه‌ی «طواف شاه جهان» ش خاندم که بار دهم است که به اسفراین می‌رود چهارشاخ مانده بودم. ولی وقتی این جمله را در سفرنامه‌ی سال ۱۳۵۵ خاندم تازه فهمیدم که چرا... پیچیدگی و پوشیدگی...
۳- «به جاهای دیدنی از دو جنبه می‌توان توجه کرد: یکی از نظر طبیعی و دیگر از جنبه‌ی تاریخی و هنری و اجتماعی. به گمان من حتا گوشه‌ای هم از ایران نیست که بتوان گفت یکی از این دو کیفیت در آن نباشد.» ص۶۰۰
 «در سفرهای گلگشتی ایران باید دل به دریا زد و میان بیابان و آبادی فرق نگذاشت. هر دو دیدنی و بهره بردنی است. بسیار می‌شود که در دشت بی‌آبادی به خرابه‌ای از گذشته برمی خورید و آثاری از پدران خود در آنجا می‌یابید و آن بیش از ده‌ها صفحه کتاب برای شما آموزنده و گوینده‌ی اسرار گذشته است.» ص۱۸
چیزی هست که برایم خیلی آزاردهنده است. مسافرت در فکر و ذهن خیلی از آدم‌های دور و برم هم معنا است با سفر به شمال کشور و دیدن علف‌های سبز و دریا. آدم‌های زیادی را می‌بینم که حاضرند ده ساعت در ترافیک ابلهانه نیم کلاچ و ترمز بروند تا در یک تعطیلات به شمال بروند و کمی هوای شرجی تنفس کنند. همیشه متهم بوده‌ام که تو چون زیاد می‌روی ولایت خودت، برایت شمال رفتن بی‌معناست و قدر شمال را نمی‌دانی. و وقتی سفرنامه‌های و کشف کردن‌های ایرج افشار را خاندم فهمیدم که چه قدر ما مسافرت را بد فهمیده‌ایم.
ایرج افشار که به مسافرت می‌رفت به خیلی چیز‌ها توجه می‌کرد. از شاهراه‌ها متنفر بود. به هر طریقی از جاده‌های اصلی فرار می‌کرد و به جاده‌های فرعی و کم رفت و آمد می‌زد.
 «برای فرار از شاهراه کمی که از کنگاور بیرون جستیم جاده‌ی خاکی دست راست را به جانب فش پیش گرفتیم.» ص ۳۴
به جاده خاکی‌ها می‌زد. هر بنای مخروبه‌ای که می‌دید صبر می‌کرد و به دیدنش می‌شتافت. با مردمان محلی حرف می‌زد. ازشان یاد می‌گرفت. آره. استاد دانشگاه بود. مرد شماره‌ی یک ایران‌شناسی ایران بود. ۷۵سال وجب به وجب خاک ایران را درنوردیده بود. کتاب‌ها در مورد ایران خانده بود. ولی بعد از چهل سال مسافرت هنوز هم صحبتی با مردم برایش یادگرفتنی بود:
 «آنجا از پیرمردی ترکیب زیبای گوش آواز شنیدم. آن را به جا و در معنی مترصد گفت. آنچه ما گوش به زنگ می‌گوییم.» ص۱۸۱
 «با راننده‌ی فسایی صحبت از بی‌وفایی دنیا بود. اصطلاحی را به کار برد که ثبت شدنی می‌دانم. گفت بافت و بنه‌ی دنیا قابل اطمینان نیست. شاید ترکیب بافت و بنه بهتر باشد از بعضی کلمات تازه سازی که جامعه‌شناسان برای مفاهیم متقارن با آن درست کرده‌اند.» ص۳۸۲
۴- همسفر خوب:
 «بامداد پگاه که تهران غم خیز در خاب بود با منوچهر ستوده از ری آهنگ بوانات کردیم. ستوده یاری موافق و همراهی آسان نوردست. آرامی درونش آرام بخش روان است. تحمل و طاقتش زندگی دشوار بیابان را آسان می‌کند. هر نان خشک و سیاهی را می‌خورد، هر آبی را می‌نوشد، در هر بیغوله و کلبه‌ای آرام به خاب خوش می‌رود. طبیعت محبوب اوست و سفر صحرا مطلوبش.» ص۴۶۱

ایرج افشار و منوچهر ستوده

 ۵- رفتن با هر وسیله‌ای:
 «در این سفر عبدالعلی غفاری است و من. چون بنزین کوپنی شده است بی‌اتومبیل و به امید سوار شدن به هر گونه وسیله‌ی عمومی به راه افتادیم.» ص۳۲۵
 «برای یافتن اتوبوس نیم روزی در شیراز ماندیم. خود فرصتی بود برای دیداری دیگر با چند دوست.» ص۳۴۵
 «از جویم با کامیون نفت کش به جانب جهرم حرکت کردیم. نمی‌دانم چه صحبتی شد که آقای سنایی (راننده) این ضرب المثل شعری محلی را برایمان خاند. برای کسانی که دنبال فلکلور و ضرب المثل‌های محلی هستند یادداشت می‌کنم که از میان نرود:
روزی که روز روزش بود/ یک من و یک چارک چک و پوزش بود» ص۳۸۰
توی کتاب گلگشت در وطن سفرنامه‌ی مستقلی از سفرهای با پای پیاده‌ی ایرج افشار نبود. سفر اولش به سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۳۳هست که اصلن به آن حوالی جاده‌ای وجود نداشته است و او به همراه استاد ابراهیم پورداوود از ارتش کمک گرفته بودند و با ماشین‌های ارتش به سیستان و بلوچستان رفته بودند. ولی چند جایی به سفرهای با پای پیاده‌اش هم اشاره می‌کند و این اشاره کردن‌هایش هم عجیب یادگرفتنی‌اند (برای خاندن سفرهای با پای پیاده‌ی ایرج افشار باید به سراغ مجله‌ی بخارا رفت و در آرشیوش گشت و مثلن خاطره‌ی هوشنگ دولت آبادی از پیاده گردی‌هایش با ایرج افشار و منوچهر ستوده را خاند)...:
 «بیست و چند سال پیش که پیاده با منوچهر ستوده و احمد اقتداری و علیقلی جوانشیر میان سیلاب و باران بی‌امان دو روزه از شاهرود به آن دهکده (زیارت) رسیده بودیم...» ص۳۰۷
البته ایرج افشار خانواده‌ای متمول داشته. از‌‌ همان اول برای مسافرت‌هایش ماشین زیر پایش بوده. ماشین‌هایی که بتواند با آن‌ها جاده‌های خاکی و صعب العبور ایران را بنوردد. ولی وابسته به ماشینش نبود. به هر وسیله‌ای که می‌شد می‌رفت... با پای پیاده. با اتوبوس. با مینی بوس. با کامیون نفت کش...
 «این سفر دلاویز با پنج مینی بوس، چهار وانت، سه اتوبوس، دو کامیون، یک تانکر نفت، یک کامنکار در بیابان‌ها و آبادی‌ها انجام شد.» ص۳۹۶
خاطره‌ی اولین ماشین زیر پایش هم (از جهت اینکه همسر آدم باید چگونه باشد!) خاندنی است:
 «در سال ۱۳۳۷ همسر فقیدم از ماهیانه‌ای که پدر بزرگوارش به او لطف می‌کرد فولکس واگنی به هفت هشت هزار تومان خرید. من رانندگی یاد گرفتم و از نوروز سال ۱۳۳۹ که مدرسه‌ها و دانشگاه تعطیل و هوا مساعد می‌بود دو هفته را در جنوب یا شمال ایران می‌گذراندیم...» ص۱۵
۶- رفاقت‌های ایرج افشار:
 «در بردسکن به دیدن محمود ضرغامی و پدر بزرگوارش رفتیم. می‌خاستم آگاه شوم آیا در آبادی است یا برای تحصیل دانشگاهی به مشهد رفته است؟ این جوان علاقه‌مند به زبان‌شناسی را چهار سال پیش که با اقتداری و جهانداری از اینجا می‌گذشتیم شناختم و واقعه این طور اتفاق افتاد:
اوایل شب یکی از ایام آذر ماه بود. راه‌های درازی را کوبیده بودیم و به اینجا رسیده بودیم. می‌خاستیم راه را تا سبزوار در دل شب تاریک و در این راه ناشوسه ادامه دهیم. پس از جاده منحرف شدیم و به این آبادی وارد شدیم تا درست از راه و چاه مطلع شویم. چراغ دکانی باز بود. پیاده شدم و به دکان وارد شدم. جوانی پشت پاچال نشسته بود و کتاب می‌خاند. پس از پرسش درباره‌ی نام آبادی و مقدار راه، پرسیدم چه کتابی است می‌خانید. گفت زبان‌شناسی. متعجب شدم. گفتم مگر شما به این رشته علاقه مندید. گفت بله می‌خاهم کنکور بدهم و به تحصیل در این رشته بپردازم. ازو نام یکی دو کتاب را که در این رشته به یادم بود پرسیدم. با هوشمندی گفت. خودش گفت حالا شب است بفرمایید خانه. از او به یک اشارت از ما به سر دویدن. به رفقا گفتم این جوان ما را به ماندن در اینجا دعوت می‌کند. شاد شدند. کور از خدا چه می‌خاست دو چشم بینا. به خانه‌ی دلپذیری که متعلق به پدرش بود وارد شدیم. کرسی جانانه و مرتبی در اطاق بود. جاجیم زیبایی بر آن افتاده بود و سینی مدوری بر سر آن گذاشته شده بود. شامی شاهانه مهیا کردند. خوردیم و خابیدیم. بامداد هم کیسه‌ای انار همراه ما کردند. این بود حکایت دوستی ما.» ص۱۱۴

 ایرج افشار در جوانی

۷-آدم‌هایی هستند که سفر با تورهای مسافرتی را ترجیح می‌دهند. در تورهای مسافرتی همه چیز پیش بینی شده است. معلوم است که کجا می‌روی و چند ساعت در راهی و کی برمی گردی و چی می‌خوری و کجا می‌خابی. هیچ چیز غیرمترقبه‌ای وجود ندارد. این تورهای مسافرتی معمولن هم به جاهایی می‌برند که گل درشت‌اند. جاهایی که معمولن آدم‌ها اطلاعات عمومی خوبی در موردشان دارند و ندیده هم می‌توانند خیلی جزئیات در موردشان بگویند. تورلیدر‌ها هم اطلاعات ویکی پدیایی بسته بندی شده در طی سفر ارائه می‌دهند. خطرپذیری مشتریان تورهای مسافرتی به صفر میل می‌کند و احساس امنیتشان به بی‌‌‌نهایت. البته مسافران این تور‌ها می‌توانند در جمع‌های خانوادگی غمپز در کنند که به فلان جای ایران رفته‌ایم و مثلن قلعه رودخان و ماسوله را دیده‌ایم. یک ویژگی دیگر هم دارند این تورهای مسافرتی. مسافران این تور‌ها کمترین برخورد را با مردمان بومی دارند و خیلی هنر کنند چهار تا سوغاتی بخرند و چهار تا عکس با لباس محلی بیندازند و ذوق کنند... کمترین نگرانی و کمترین اصطکاک و کمترین زمان. چه قدر مسافرت با این تورهای مسافرتی سفر‌اند!

ولی حقیقتی که وجود دارد سفر چیز دیگری است. ایرج افشار راه می‌افتاد و آبادی به آبادی می‌رفت. آرام آرام. به دنبال ندیده‌ها بود. یک دفترچه‌ی بی‌شیرازه‌ی طویل داشت که به محض رسیدن به هر شهر آن را می‌داد به همسفر‌ها. توی دفترچه اسم شهر‌ها را ثبت کرده بود به همراه آشنایی که در آن شهر داشت و شماره‌ی تماس. همسفر‌ها می‌گشتند و می‌گفتند که آقای فلانی. ایرج افشار زنگ می‌زد به دوستی که در سفرهای قبل در آن شهر پیدا کرده بود یا بیشتر اوقات سرزده می‌رفت سراغ آن دوست که من دوباره آمده‌ام... و این دوستان سرشار از فایده بودند...

 «اگر انجم روز نگفته بود از دیدن برکه‌ی دریا دولت محروم می‌شدیم. پیش از این سه بار از کنگ گذر کرده بودم و آنجا را ندیده بودم. فهمیدم نوع من اگر در ولایات و آبادی‌ها، آشنای آگاه نداشته باشد کلید آبادی‌ها را در دست نخاهد داشت. سعادت من این است که دوستان از نوع انجم روز همه جا دارم»... ص۸۴

خاندن این وبلاگ نشان می‌دهد که این دوستان ایرج افشار در دورافتاده‌ترین نقاط ایران چه ارادتی نسبت به او داشته‌اند: @@@

اما ایرج افشار این دوستان را از کجا می‌جسته؟ از‌‌ همان اولین سفر‌ها که این دوستان را نداشته. به تدریج و طی سالیان به این رفقا رسیده بوده. این حکایت از سفر سال ۱۳۷۵ به ابرقو و یزد و فارس و یاسوج روح پرسشگر و چگونه یافتن این دوستان سرشار از فایده را به خوبی نشان می‌دهد:

 «در ارسنجان پی دانایی می‌گشتیم که از گذشته‌ی شهر بشنویم و بتوانیم به درون درهای بسته دست بیابیم. در مدرسه‌ی سعیدیه بسته بود و کتیبه‌ی قدیمی سر در آن به پارچه‌ی اعلانی پوشانده شده بود که مانع خاندن آن بود. در مسجد جامع هم بسته بود و از خادمش خبری نبود. به تلفن خانه رفتم و جویای دوستی شدم که نامش را می‌دانستم. هنرمند و خوشنویس ارسنجانی است. معلوم شد به شیراز هجرت کرده است. ناچار از کارمند گرامی تلفن خانه پرسیدیم آیا زا آقایان دبیران ادبیات و تاریخ و جغرفیا کسی را می‌‌شناسی که بتواند به ما کمک کند. گفت بلی. آقای اکبر اسکندری. تلفن زد ولی او نبود. اما برادرش با تلفن با من صحبت کرد و گفت‌‌ همان جا باشید تا من بیایم. آمد. درس خانده و قبرلق و خشو برخورد بود. سوارمان کرد و به خانه برد. پدرش که از بزرگان شهر است (محمداسماعیل اسکندری) به مهربانی تمام ما را پذیرفت. گفت بنشینید فرزندانم خاهند آمد. مردی دیدم گرم و سرد روزگار چشیده، پخته و سراسر مغز. از هر دری سخن گفت. معلوم شد دکتر محمدحسین اسکندری استاد دانشگاه شیراز که با ما دوست بود و در کنگره‌های تحقیقات ایرانی شرکت می‌کرد و با هم مکاتبات داشتیم پسرعموی ایشان بوده است در گذشته و در همین ارسنجان به خاک رفته است... این را هم بنویسم که آن مرد محترم تلفنچی که این خاندان گرامی را به ما شناساند خود از تیره‌ی اسکندری بود...» ص ۲۲۸

۸- محل اسکان در سفر

 «-در این سال‌ها یکی از مشکلات ما در سفر موضوع محل اقامت است. شما که این همه به سفر می‌روید در کجا اقامت می‌کنید؟

-سوال خوبی است. عرض کنم که چند نوع بوده است. یک نوع به صورت رسمی است که اگر پولی باشد و هتلی باشد، خوب می‌رویم و اقامت می‌کنیم. نوع دیگر اینکه آدم طبیعتن از راه همین کاغذ و قلم و نوشتن و صحبت کردن، کم و بیش، دوستانی در شهرهای کوچک پیدا می‌کند. هر‌گاه در سفر گذرش به آنجا‌ها افتاد در منزل آن‌ها اقامت می‌کند. اما نوع دیگری هم علاوه بر این دو نوع هست. فرض کنید آدم شب برسد به یک آبادی که فقط ده خانوار جمعیت دارد. هیچ دکانی هم وجود ندارد. چه کار می‌شود کرد؟ ناچار به خانه‌ای وارد می‌شویم و می‌گوییم سلام علیکم. ما اینجا گرفتار شده‌ایم، می‌فرمایید چه کار کنیم؟ صاحبخانه با خوشرویی می‌گوید بفرمایید. در هر حال لحافی، پتویی، شمدی چیزی دارد. به هر صورت باید با آن زندگی ساخت. می‌رویم داخل و نانی، ماستی، پنیری، هر چه دارد (ماحضر) می‌آورد. اما از صحبت با اوست که آدمی لذت می‌برد و می‌تواند اطلاعات به دست آورد. برای من مثل آموزشگاه است. هرگز جزوه‌ی اداره یمیراث فرهنگی آن قدر نمی‌تواند به من کمک کند تا از راهی که رد می‌شوم بتوانم فلان قلعه را پیدا کنم. نه، بلکه باید از این مردی که شب را در خانه‌اش به صحبت می‌گذرانم بپرسم که آیا از اینجا‌ها خرابه‌ای دیدنی هست؟ ولی تا این حرف را می‌زنم، می‌گوید دنبال گنج آمدید؟ می‌گویم والله بالله نه.

- در این نوع سفرها‌گاه پیش می‌آید که شب در جایی در بیابان بخابید؟

-بار‌ها این کار را کرده‌ایم. همیشه پتویی، لحافی، چیزی همراه‌مان بوده با‌‌ همان و به ناچار کنار سنگی خابیده‌ایم. این مهم نیست. آن‌هایی که به این قصد سفر می‌کنند، نباید اصلن دنبال این فکر باشند که جایی هست یا نیست. با این فکر نمی‌شود سفر بیابانی کرد. البته اگر کسی با زن و بچه بخاهد سفر کند، آن چیز دیگری است. ناگزیر باید رفاه و آسایشی فراهم باشد...» ص۶۰۵


ادامه دارد...

  • پیمان ..

لبه های زندگی

۲۴
شهریور

خودم بعد از سه سال کشفش کردم. سه سال سوار یک ماشین شده باشی و فقط پشت فرمان یا روی صندلی شاگرد نشسته باشی همین است دیگر. دیر می‌فهمی و دیر کشف می‌کنی و به بلاهت خودت لعنت می‌فرستی که چرا این قدر دیر؟! تازه آن وقت بود که فهمیدم چرا محمد هر وقت سوار این ماشین می‌شود می‌رود آنجا. جایش را هم تغییر نمی‌دهد.
یک روز غروب بود که نشستم آن گوشه‌ی دنج سمت چپ و به بابا گفتم تو بران. نشستم روی صندلی عقب پشت راننده. از یک زاویه‌ی دیگر داشتم به پراید هاچ بک نگاه می‌کردم. یک جور دیگر بود. کوچک‌تر شده بود انگار. کوچک بود. کوچک‌تر شده بود. بعد همه طرفم دید داشت. راست، چپ، جلو، عقب. همه جایم پنجره بود. تکیه دادم به صندلی. راننده و فرمان و کیلومترشمار را نمی‌دیدم. همینش بود که آن گوشه را دنج می‌کرد. آن گوشه‌ی سمت راست، فرمان و کیلومترشمار را می‌بینی. روی صندلی شاگرد علاوه بر این‌ها ماشین‌های جلوی رویت را هم می‌بینی. نمی‌دانم. دست خودم نیست. هر وقت سوار ماشینی می‌شوم که خودم راننده‌اش نیستم نگرانم. یک بخش عظیمی از حواسم می‌رود به ماشین‌هایی که توی جاده و خیابان هستند و طرز راندن کسی که پشت فرمان نشسته است، به دور موتوری که رویش دنده عوض می‌کند، به طرز شتاب گرفتنش، به فاصله‌ی ماشین‌های جلو و بغل از ما و خیلی چیزهای ابلهانه‌ی دیگر... وقتی نشستم آن گوشه‌ی دنج سمت چپ از همه‌ی این افکار ناخودآگاه‌‌ رها شدم. پنجره را کشیدم پایین و دیگر برایم مهم نبود که بابام چطور می‌راند. آهسته می‌رود یا تند می‌رود. فقط رفتن مهم شده بود. بادی را که از پنجره می‌وزید بی‌هیچ نگرانی‌ای حس می‌کردم. خیلی وقت بود که این قدر بی‌دغدغه توی ماشین ننشسته بودم. بعد دستم را گذاشتم روی گردن صندلی و به عقبم نگاه کردم. عه! این چرا این طوری است؟! از شیشه‌ی عقب همه چیز را می‌شد دید. فاصله‌ای بین من و جاده‌ای که از زیر چرخ‌های ماشین عقب می‌رفت نبود. یک جورهایی مثل واگن آخر قطار بود.‌‌ همان که می‌ایستی و به رد شدن ریل‌ها از زیر قطار زل می‌زنی. این یکی اما خطوط سفید بودند که از دو طرف رد می‌شدند. سربالایی‌هایی که همیشه خدا برایم کم آوردن این ماشین تویشان عذاب بود، برایم لذت بخش شده بودند. از شیشه‌ی عقب زل می‌زدم به جاده و یک جور عجیبی حس خداحافظی می‌کردم... و بعد می‌رفتم توی عالم فکرهای خودم...
اینکه بنشینی توی ماشین و بی‌هیچ دغدغه‌ای بروی توی عالم رویا‌ها و تصمیم‌های خودت آرمانی‌ترین حالت ماشین سوار شدن است. خیلی سال پیش وقتی رانندگی بلد نبودم و نوجوان بودم همیشه توی ماشین کارم فکر کردن و خیال بافتن بود...
@@@
دو هفته است که کارمان شده همین. صبح‌ها می‌زنیم به کوه. هفته‌ی پیش رفتیم دارآباد. تا هفت حوض رفتیم. آنجا روی یکی از سنگ‌های خیس سُر خوردم و با ماتحت افتادم زمین و خیلی سال بود که آن طوری زمین نخورده بودم. فلاسک آب جوشمان که توی کوله بود خرد و خاکشیر شد. صبحانه‌مان نان و پنیر خشک و خالی شد. این هفته رفتیم کولکچال. او هم می‌آید. اصلن فکر می‌کنم این کوه رفتن‌‌هایمان یک جورهایی به خاطر او است. قبلن با هم رفیق شده بودیم. یک بار ۳نفری از مصلا تا میدان رسالت را در حاشیه‌ی بزرگراه پیاده آمده بودیم. سیگار می‌کشد. خیلی سیگار می‌کشد. توی هر توقف برای استراحتمان یک نخ سیگار دود می‌کند. این هفته مراعات خانم‌های همراه‌مان را می‌کرد. کمتر سیگار می‌کشید. سیگار کشیدنش ادا اطوار نیست. یک جورهایی سیگار کشیدنش را دوست دارم. صبح‌ها میدان رسالت قرار می‌گذاریم. توی تاریک روشنای سحر وقتی می‌رسیم به میدان می‌بینیم که سر قرار ایستاده و سیگاری را دود می‌کند. چند ثانیه‌ای صبر می‌کند و سیگارش را تمام می‌کند. بعد سوار ماشین می‌شود. ولی می‌آید. آهسته آهسته تا هر جای کوه که برویم می‌آید...
کتاب زیاد خانده. کلیدر دولت آبادی را هم خانده. فیلم هم زیاد دیده. و فیلم محبوب این روز‌هایش «پیش از غروب» و «پیش از طلوع» است. می‌گوید تا پایان شهریور قرار بگذارید برویم. هر جایی می‌خاهید بروید می‌آیم. گزینه پیشنهاد می‌دهیم و همه‌شان را پایه است...
لبه‌های زندگی. نمی‌دانم این را کجا شنیدم یا خاندم. ولی هست. لبه‌های زندگی. آدم همین طور پیش می‌رود. توی زندگی جلو می‌رود. با حس خوب یا با حس بد، در سربالایی یا در سرازیری، در حال صعود یا سقوط، تنها و بی‌کس یا همراه جمع به هر حال توی زندگی جلو می‌رود و بعد به یک جاهایی می‌رسد که لبه‌های زندگی‌اند. زمینی که مشغول جلو رفتن درشان بوده تمام می‌شود. ولی آدمیزاد توی زندگی ناچار است به جلو رفتن. وقتی به انتهای یک لبه از زندگی می‌رسی باید لبه‌ی دیگری از آن را انتظار بکشی. برای بعضی آدم‌ها این لبه‌ها چسبیده به هم‌اند. لب به لب‌اند. کافی است قدمی جلو بگذارند و به یک لبه‌ی دیگر از زندگی برسند. مثل این بچه خرخان‌های دانشگاه که بعد از چهار سال خرخانی بدون کنکور وارد دوره‌ی فوق لیسانس می‌شوند. ولی برای خیلی آدم‌ها این لبه‌ها پیوسته نیستند. لبه‌هایی هستند که خیلی متفاوتند. زمین بازی یک جور دیگری می‌شود برایشان...
و حس می‌کنم حالا او روی یکی از لبه‌های زندگی‌اش است. درسش را تمام کرده. کارت پایان خدمتش را هم گرفته. و از اول مهر می‌خاهد برود عسلویه. می‌خاهد برود عسلویه کار کند و پول دربیاورد. یک جورهایی این روزهای آخر شهریور برایش بوی خداحافظی از تهران را دارند. برای همین است که همه جا را پایه است. نمی‌دانم. یک جورهایی می‌خاهد انگار خاطره جمع کند. می‌خاهد برود توی گرمای جنوب و یک زندگی دیگر را برای خودش شروع کند... یک جورهایی حس می‌کنم دارد دورخیز می‌کند برای پریدن به سوی لبه‌ای دیگر از زندگی‌اش...
دو هفته است کارمان شده همین. می‌رویم کوه و با سر و روی گرد و خاکی و کثیف و با کفش‌هایی که نیم من خاک رویشان نشسته برمی گردیم.
همیشه از بزرگراه امام علی برمی گردم. می‌روم سمت دارآباد و از اقدسیه می‌آیم پایین و می‌اندازم توی بزرگراه. او می‌نشیند پشت سرم.‌‌ همان گوشه‌ی دنج سمت چپ. حرف نمی‌زند. کلن آدم پرحرفی نیست. همینش است که خوشم می‌آید. می‌نشیند آن گوشه‌ی دنج. شیشه‌ی پنجره را می‌کشد پایین و می‌گذارد که باد به صورتش بزند. برایش مطمئنن مهم نیست که من چطور می‌رانم. اما من از لاین وسط می‌رانم. ۸۰تا می‌روم و در سکوت پیش می‌رویم. و دو هفته است که وقت راندن همه‌اش به او فکر می‌کنم که وقتی می‌نشیند آن گوشه‌ی دنج سمت چپ به چه چیزهایی فکر می‌کند و توی رویا‌هایش چطوری پرسه می‌زند...

  • پیمان ..

۱-یک زمانی بود که اینترنت خیلی کم می‌آمدم. هفته‌ای یکی دو بار شاید. بعد اینترنت که می‌آمدم این همه تب و صفحه‌ی جدید جلوی خودم ردیف نمی‌کردم. یک بلاگفا باز می‌کردم و یک چیز تویش می‌نوشتم و منتشرش می‌کردم و می‌رفتم پی کارم. آن روز‌ها خیلی کمتر می‌نوشتم. ولی حس وبلاگ نوشتن را بیشتر داشتم. یک جورهایی برای آن سبک زندگی مجازی دلم تنگ شده...
۲-جلسه‌ی اول آزمایشگاه بود. استاد آمد سراغمان که تقسیم کار کند و بگوید گزارش کدام آزمایش را کی بنویسد. می‌دانستم که سپهرداد را می‌خاند. یکی دو بار نظر هم گذاشته بود. برای خوش و بش گفت: «دیگه خوب نمی‌نویسی. از وبلاگت خوشم نمی‌یاد دیگه.» چیزی نگفتم و لبخند زدم. بعد وقتی می‌خاست تعیین کند که کدام گزارش را کی بنویسد یک مکثی کرد. آسان‌ترین آزمایش را به من سپرد و گفت: «الان آزمایش سخته رو بدم بهت می‌ری تو وبلاگت می‌نویسی استاده آزمایش سخته رو بهم داده و فلانه بهمانه.» خندیدم وباز هم چیزی نگفتم.
بعد که برای حمیدو تعریف کردم گفت: «قدرت رسانه که می‌گن همینه‌ها.»
بعد‌ها چیزهایی در مورد قطر می‌خاندم. کشوری که وسعتش به اندازه‌ی تهران هم نیست. جمعیتش به یک میلیون نفر هم نمی‌رسد. ولی توی جهان قدرت و نفوذ زیادی دارد. نه فقط به خاطر نفت و گازش. بلکه به خاطر چیزی به اسم رسانه. چیزی به اسم شبکه‌ی الجزیره... وبلاگ هم یک جور رسانه است. با‌‌ همان قدرتی که رسانه‌ها برای صاحبانشان به ارمغان می‌آورند. و البته به سادگی به این قدرت نمی‌شود رسید...
۳-دارم توی فیس بوق فضولی می‌کنم. عکس‌های آدم‌هایی را که خیلی وقت است ندیده‌امشان نگاه می‌کنم. پسرک ۸-۹تا عکس شیر کرده. توی عکس‌ها او هست و ۳تا دختر دیگر هستند. از توضیحات پای عکس‌ها می‌فهمم که مکان عکس‌ها خانه‌ی دخترهاست. ۲تاشان خاهرند و یکیشان دوست یکی از خاهر‌ها. پسرک رفته خانه‌شان و دارد برایشان آشپزی می‌کند. عکس‌های آشپزی کردنش همراه آن‌ها هست به علاوه‌ی عکس‌های یادگاریشان این طرف و آن طرف خانه. (عکس نشستن چهارتاییشان روی سنگ مرمر آشپزخانه- عکس نشستن پسرک روی کاناپه- عکس پازل درست کردن پسرک همراه دخترها- عکس شیشه‌های مانیکور دختر‌ها و...) یکی از دختر‌ها را می‌شناسم. پسرک با او دوست است. ۲تا دختر دیگر هم خاهر و دوست دخترک هستند. پسرک سه سال پیش وبلاگ می‌نوشت. دخترک هم سه سال پیش وبلاگ می‌نوشت. دخترک حالش خوب نبود. پسرک هم همچین حالش خوب نبود. ولی برای هر نوشته‌ی دخترک نظرهای طولانی می‌داد. هر چیزی هم که پسرک توی وبلاگش می‌نوشت دخترک می‌آمد و نظرهای طولانی می‌نوشت. از همین نظر نوشتن‌ها بود که به چت رسیدند و بعد به سرعت از چت به واقعیت رسیدند و... پسرک خیلی وقت است دیگر وبلاگ نمی‌نویسد. دخترک هم فکر نکنم دیگر وبلاگ بنویسد. عکس‌هایشان را که نگاه می‌کردم شاد و خوشحال بودند.
پاری وقت‌ها حس می‌کنم وبلاگ نوشتن برایم هیچ فایده‌ای نداشته.
۴-یکی از چیزهایی که خیلی با‌هاشان وقتم را تلف می‌کنم همین آمارگیر سپهرداد است. می‌نشینم و نگاه می‌کنم به کلمه‌هایی که ملت توی گوگل نوشته‌اند و به سپهرداد رسیده‌اند. خیلی کلمه‌ها و عبارت‌ها هستند: شاسی بلند، نامه نگاری، جعبه دنده، نیروگاه، مرده شورخانه‌ی آستانه‌ی اشرفیه، بوسی&دن جورا*ب ناز (ک زن چادری، زدن مخ دخترپولدار «پولدار» پولدار.. پولدار، آینده‌ی شغلی دکترای علوم قرعانی و... راستش خودم هم دست کمی از همین‌ها ندارم. همین الان تو گوگل سرچ کردم: دنبال چی می‌گردی؟
به جایی مثل سپهرداد نرسیدم. ولی کشف کردم که یکی از آهنگ‌های مهستی همچین جمله‌ای دارد. حالا نشسته‌ام به گوش کردن آن آهنگ مهستی. از آن دست آهنگ هاش نیست که جان آدمیزاد را به وجد بیاورد. ولی دارم فکر می‌کنم که اگر مهستی زنده بود باید یک روز می‌رفتم بهش می‌گفتم من عاشقتم.
۵-رفته بودیم خانه‌ی ننه جان. یکی از مردهای همسایه آمده بود برای ننه جان تعریف کرده بود که من رفتم شهر، خانه‌ی پسرم آنجا توی اینترنت شما‌ها را دیدم. داشتید نان می‌پختید. فیلم نان پختنتان توی اینترنت پخش شده! ننه جان پرتعجب نگاه کرده که چطوری آخر. مرد همسایه هم درآمده بود که اینترنت است. یارو از آسمان‌ها توی خانه‌ها را می‌تواند ببیند!
وقتی شنیدم از خنده داشتم می‌مردم. یکی از پست‌های وبلاگم را دیده بود مرد همسایه و چه فکر و خیال‌ها و قصه‌ها که نبافته بود. بعد یکهو ترسم گرفت. ازین ترسم گرفت که فک و فامیل و آدم‌هایی که دوست ندارم بفه‌مند من هم وبلاگ می‌نویسم بفه‌مند... مثلن چه می‌دانم این فامیله که هی دنبال زن پیدا کردن برای ما عذب‌های فامیل است برود به دخترهای دم بخت لیستش بگوید و بعد هی در گوش مامان بخاند و نمی‌دانم شاید ماجراهایی پیچیده‌تر و مسخره‌تر که آن چیزی که آنجا نوشتی به چه حقی نوشتی و....
۶-حالا این قدر هم بی‌بر و بار نبوده. چند تایی نامه‌ی مکتوب. چند تایی کتاب. چند تایی فیلم و آهنگ...جستن چند نفر که می شود باهاشان حرف زد و... 
۷-یک بار اینباکس ایمیلم را باز کردم دیدم یکی نامه نوشته که من عاشق شما شده‌ام. من وبلاگتان را می‌خانم و عاشق شما شده‌ام. گرفتمش به حرف که با کی کار داری؟! کلی حرف زد که فلان و به‌مان. بعد گفتم خب حالا چه کار کنم؟! فکر و خیالات به سرت زده. می‌خاهی یک بار من را ببین فکر و خیالاتت دود شود. اولش گفت آره و بعدش ترسید و گفت نه.
بعد هم غیب و ناپیدا شد. هیچ وقت نفهمیدم عاشق کجای من شده بود!
۸-به لینک دادن متقابل اعتقادی نداشتم و ندارم. مثل تعارف‌های بسته بندی شده‌ی زندگی روزمره می‌ماند. از وبلاگی خوشت می‌آید بهش لینک می‌دهی. اینکه او هم به تو لینک بدهد یا ندهد مهم نیست. قرار وبلاگی هم همیشه حالم را به هم زده.
۹-تازگی‌ها فهمیده‌ام خوب ازم می‌دزدند و خودم خبر ندارم! چه می‌توانم بگویم؟!
۱۰-من آدم پروژه‌های نیمه کاره‌ام. کلن زندگی‌ام تشکیل شده از تعداد زیادی پروژه‌ی نیمه کاره و بی‌فایده و رهاشده. کلاس زبانی که نیمه کاره‌‌ رها کرده‌ام. یاد گرفتن ایندیزاین و صفحه آرایی نیمه تمام. یاد گرفتن نرم افزار‌ها همه‌شان نیمه تمام و فراموش شده. بدن سازی و ورزش کرن نیمه تمام. کتاب‌های نیمه تمام. جاده‌های نیمه تمام. رفاقت‌های نیمه تمام. پول درآوردن‌های نیمه تمام. داستان‌های نیمه تمام. نوشتن‌های نیمه تمام. درس خاندن نیمه تمام. شاید نوشتن سپهرداد یکی از معدود کارهایی باشد که هر چند با نشیب و فراز ادامه داشته است برایم! نمی‌دانم...

  • پیمان ..

لا کپشت‌ها

۱۷
شهریور

از بیرون آمدن لا کپشت‌ها از پناهگاه زمستانیشان چیزی نگذشته بود و اولین غذا از گلویشان پایین نرفته بود که هوای عشق و عاشقی به سر نر‌ها زد. آن‌ها لنگ لنگان روی نوک پا، با سرعتی چشمگیر حرکت می‌کردند و با گردن‌هایی که تا آخرین حد از زیر لاک بیرون آمده بود به جست‌و‌جوی ماده‌ی دلخاه می‌گشتند. گهگاه نیز می‌ایستادند و غیه‌ی گوشخراشی سر می‌دادند،‌‌ همان آواز عاشقانه‌ی معروف لاک پشت نر.
ماده‌ها که با طمانینه‌ی خاصی لابلای بوته‌ها می‌خرامیدند و گهگاه برای صرف لقمه‌ای می‌ایستادند با بی‌تفاوتی جوابی می‌دادند. گاهی دو سه لاکپشت با سرعتی که برای آن‌ها به منزله‌ی چهارنعل بود به طرف ماده‌ی به خصوصی حمله می‌بردند. وقتی که به او می‌رسیدند از نفس می‌افتادند و از التهاب شور و اشتیاق می‌سوختند. در حالی که گردن‌هایشان از غضب برآمده شده بود، مدتی غضب آلود به یکدیگر خیره می‌شدند. سپس خودشان را برای نبرد تن به تن آماده می‌کردند.
تماشای این جنگ‌ها هیجان انگیز و جالب بود. در مجموع بیشتر به کشتی شبیه بود تا مشت زنی، چون جنگجویان ما نه سرعت لازم را دارا بودند و نه امکانات بدنی را تا رقص پای مشت زن‌ها را داشته باشند. تاکتیک اصلی این بود که یکی از رقبا با حداکثر سرعت خودش را به رقیب بزند و درست در آخرین لحظه‌ی پیش از تصادم سرش را به زیر لاکش بدزدد. بهترین ضربه، ضربه‌ی عرضی بود. چون این امکان را داشت که با فشار آوردن به لبه‌ی لاک حریف او پشت و رو شود و دست وپا زنان روی لاکش معلق بماند. اگر نمی‌توانستند ضربه‌ی عرضی بزنند به هر قسمت دیگر بدن حریف که می‌گرفت زهی سعادت.
به این ترتیب لاک پشت‌های نر با حمله بردن به هم، فشار آوردن و مقاومت کردن، زدن لاک‌ها به هم و گهگاه گاز گرفتن گردن با حالت فیلم یواش شده، و یا دزدیدن سر با صدای هیس زیر لاک، با یکدیگر نبرد می‌کردند. حال آنکه موضوع مورد دعوای آن‌ها با وقار به پیش می‌خرامید. درنگی می‌کرد تا لقمه‌ای به دهان بگذارد، بی‌آنکه به سروصدای کوبیده شدن لاک‌ها به هم اعتنا کند.
این نبرد‌ها در چند مورد به قدری حالت خصمانه به خود می‌گرفت که یکی از نر‌ها، اشتباهن ضربه‌ی عرضیی به بانوی محبوبش می‌زد. در این گونه موارد خانم فقط خودش را با خشم زیر لاکش پنهان می‌کرد و صبورانه می‌ماند تا میدان کارزار از اطراف او دور شود.
به نظر من این جنگ و جدال‌ها غیرضروری‌ترین و بی‌برنامهترین جنگ‌ها بود. چون معمولن لاک پشت قوی‌تر نبود که برنده می‌شد. اگر شرایط مناسب بود یک لاکپشت کوچک‌تر به راحتی می‌توانست حریفی را که دوبرابر هیکل او بود واژگون کند. و معمولن یکی از دو جنگجو نبود که به وصال بانوی محبوب می‌رسیدند. چون در چندین مورد دیدم که خانم از محل جنگ دو جنگجو دور شد. به نر سومی برخورد (نری که حتا لاکش را هم به خاطر اوخاکی نکرده بود) و شادمانه رفتند تا به خوبی و خوشی با هم زندگی کنند...
وقتی سرانجام بانوی عشق انتخاب خودش را می‌کرد، ما زوج خوشبخت را در راه ماه عسلشان لابلای بوته‌های مورد دنبال می‌کردیم و حتا شاهد صحنه‌ی نمایشی پایان ماجرا هم می‌شدیم (البته پنهانی و از پشت بوته‌ها). شب زف&اف یا بهتر بگویم روز زف&اف لاک پشت‌ها چندان برانگیزاننده نیست. قبل از هر چیز لاک پشت ماده به طور توهین آمیزی عشوه و ناز می‌کند و درخاست‌های داماد را با گردنکشی رد می‌کند.
در این راه تا آنجا پیش می‌رود که داماد بیچاره از روی ناچاری روش‌های اولیه‌ی غارنشینان را برمی گزیند. و کرشمه‌های دخترانه‌ی عروس را با چند ضربه‌ی محکم عرضی تلافی می‌کند.
مرحله‌ی نهایی جفتگیری، ناشیانه‌ترین و دست و پا چلفتی‌ترین قسمت ماجراست.
تلاشهای مذبوحانه‌ی داماد که با خشونت و نابلدی تمام می‌کوشد خودش را روی لاک ماده بکشاند، و مرتب لیز می‌خورد و پنجه‌هایش دستگیره‌ای نمی‌یابد و تعادلش را از دست می‌دهد و تقریبن به پشت می‌افتد، واقعن منظره‌ای دردناک است، نیاز به کمک کردن به این موجود بیچاره به حدی است که من با زحمت فراوان از دخالت خودداری می‌کردم. یک بار، یکی از این داماد‌ها، دست و پا چلفتی‌تر از حد معمول بود. و درجریان بالا رفتن از لاک ماده سه بار افتاد. چنان احمقانه عمل می‌کرد که فکر کردم زفاف او تمام تابستان به طول می‌انجامد...
سرانجام بیشتر به خاطر اقبال خوش تا مهارت در عمل، خود را به روی لاک ماده کشاند و درست در لحظه‌ای که می‌رفتم نفس حبس شده‌ام را با خیال راحت بیرون بدهم، عروس خانم که ظاهرن از بی‌کفایتی داماد حوصله‌اش سر رفته بود، چند قدم به جلو برداشت تا بوته‌ی گل قاصدکی را گاز بزند.
همسرش که مستاصل با پنجه‌هایش به لاک در حال حرکت چسبیده بود، ولی طبق معمول دستگیره‌ای نداشت، لیز خورد. لحظه‌ای تلو تلو خورد و بعد مفتضحانه به پشت پخش زمین شد.
ضربه‌ی آخر، بیش از حد تحمل داماد بود. چون به جای آ «که دوباره سرپا شود، خیلی ساده دست و پایش را کشید توی لاکش و سوگوارانه‌‌ همان جا ماند. البته در این می‌ان، عروس خانم برگ‌های قاصدک را نوش جان کردند.
سرانجام وقتی دیدم شوق داماد به کلی از بین رفته، او را روی پا‌هایش برگرداندم. و لحظه‌ای بعد با حالتی گیج و منگ، بی‌توجه به عروس سابق که با دهان پر مشغول لمباندن برگ‌های قاصدک بود، پی کار خیش رفت. من هم برای تنبیه عروس سنگدل، او را برداشتم و در دورافتاده‌ترین نقطه‌ی تپه‌‌ رها کردم تا برای رسیدن به نزدیک‌ترین بوته‌ی یونجه مجبور باشد راه بسیار درازی بپیماید.

خانواده من و بقیه‌ی حیوانات/ جرالد دارل/ گلی امامی/ نشر چشمه/ صفحه‌ی ۱۲۸تا صفحه‌ی ۱۳۱

  • پیمان ..

قتل آقای کاف

۱۶
شهریور

راستش توی ذهنم انتظار دیگری از قتل آقای کاف داشتم. انتظار داشتم که می‌روم و یک تئاتری می‌بینم که ماجرایی کارآگاهی دارد. عکس‌های نمایش را هم دیده بودم. عکس‌های دادگاهش زیاد بود. با خودم گفتم خب دیدن اجرای زنده‌ی یک صحنه‌ی دادگاه مطمئنن جذاب خاهد بود. از جمشید خانیان هم که نمایشنامه از او بود ۲-۳تایی کتاب خانده بودم. «لاک پشت فیلی» و «شبی که جرواسک نخاند» و «گزیده ادبیات معاصر» ش و... وقتی وارد تاریکی تالار چهارسو شدیم صدای گوش نواز اجرای موسیقی زنده و خاندن گروهی آدم‌هایی که در تاریکی دور تا دور صحنه نشسته بودند نوید لحظه‌هایی را می‌داد که از همه چیز فارغ شویم و در قصه‌ی روی صحنه غرق شویم.
قصه در سال‌های نزدیک به ملی شدن صنعت نفت اتفاق می‌افتاد. زمانی که رزم آرا نخست وزیر شده بود و مامورهای شهربانی آمده بودند سروقت کارمند ساده‌ای از شرکت نفت به اسم کاوه رازمند. خانه‌اش را تفتیش کردند و بعد زندانی‌اش کردند. کاوه بورس انگلیس گرفته بود و می‌خاست از ایران برای درس برود و اصلن نمی‌دانست که چرا با عوض شدن نخست وزیر او را دستگیر کرده‌اند. تا اینکه بهش گفتند که برای آزاد شدن باید بروی آدم بکشی. باید بروی یکی از نماینده‌های مجلس به اسم آقای کاف را بکشی. بهش اسلحه هم دادند. آقای کاف علاوه بر نمایندگی مجلس سردبیر نشریه‌ای بود که کاوه می‌خاندش. کاوه برای خاهرش نامه‌ای می‌نویسد و شرح ماجرا را می‌گوید که به او گفته‌اند کسی را بکشد. بعد به سراغ آقای کاف می‌رود. با هم برای روز بعد قرار می‌گذارند و وقتی او در دفتر آقای کاف مشغول حرف زدن در مورد نقشه‌ای که برای او کشیده‌اند و نیز مجله بود یک نفر وارد مجله می‌شود و آقای کاف را با اسلحه می‌کشد.
بعد هم این قتل می‌افتد به گردن کاوه رازمند و ادامه‌ی تئا‌تر پر است از صحنه‌های دادگاه او و شرح مظلومیت او. وکیلی هم دارد که خیلی متقن و منطقی کلی شواهد و جزئیات می‌آورد که اصلن این قتل نمی‌تواند کار کاوه باشد. کلی هم حرف می‌زند و حتا از نخست وزیر رزم آرا و رابطه‌ی او با آقای کاف هم حرف می‌زند. ۲تا شاهد (عکاس مجله و راننده‌ی تاکسی) هم می‌آیند و می‌گویند که کسانی مانع شده‌اند که آقای کاف بعد از تیر خوردن به موقع به بیمارستان برسد. ولی در ‌‌نهایت قاضی دادگاه رای به اعدام کاوه رازمند می‌دهد و قصه‌ای از مظلومیت یک آدم در دل تاریخ معاصر به یک تئا‌تر ۷۵دقیقه‌ای تبدیل می‌شود.
اینکه نحوه‌ی اجرای تئا‌تر جذاب بوده غیرقابل انکار است. همه‌ی بازیگرهای نمایش در طول تمام صحنه‌ها در صحنه حضور داشتند. همه‌شان دور تا دور صحنه نشسته بودند و بنا بر روند قصه به نوبت وارد گود می‌شدند و نقش خودشان را بازی می‌کردند. یک وقت‌هایی باعث می‌شد آدم حواسش پرت شود. مثلن آن صحنه‌هایی که وکیل می‌آمد و کلی شعار می‌داد من به گوشه‌ی صحنه نگاه می‌کردم که ۲تا از بازیگر‌ها در گوشی با هم حرف می‌زدند. عوض کردن صحنه‌ها و دکور صحنه به عهده‌ی خود بازیگر‌ها بود. برگ برنده‌ی نمایش هم موسیقی زنده‌ی آن بود.
اما یک چیزی که آزاردهنده بود این بود که نمایش پیچیده‌ای نبود. همه چیز سرراست بود. صحنه‌های دادگاه باحرارت بازی شده بودند ولی آدم پیش خودش می‌گفت که چی؟! وکیل نمایش خیلی خوب دلیل می‌آورد. خیلی خوب از رزم آرا و توطئه‌ها پرده دری می‌کرد. من که باور نکردم. الان که دهه‌ی ۹۰ است و یک حکومت مدعی دموکراسی بر سر کار است اجازه نمی‌دهند کسی در مورد سران رده‌ی اول این چنین پرده دری کند چه برسد به سال‌های خفقان دهه‌ی ۳۰ و حکومتی که اصلن همچین ادعاهایی نداشته. بعد خب ما که می‌دانیم این دادگاه گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست. چرا این همه در روایت منطق و دلیل مته به خشخاش گذاشته شده بود. وقت نگرفتم ولی فکر می‌کنم صحنه‌های دادگاه و دفاعیات وکیل از کاوه دقایق زیادی از وقت نمایش را گرفته بود. در حالی که جمشید خانیان می‌توانست کلی پیچ واپیچ به قصه وارد کند و تعلیق را به اوج برساند. یا بهتر بگویم انتظار می‌رفت که قصه این قدر ساده و سرراست روایت نشود. چیزی بهش اضافه شود. آره. این یک قصه‌ی تاریخی بود که واقعن اتفاق افتاده. ولی این دلیل نمی‌شود که آقای جمشید خانیان به عنوان یک نمایشنامه نویس مثل یک تاریخ نویس خودش را مقید به واقعیت کند و به خیال پر و بال ندهد...
شاید اگر بگویم کارکرد نمایش قتل آقای کاف این است که سرچ کلمه‌ی کاوه رازمند در گوگل زیاد خاهد شد پر بیراه نگفته‌ام. البته این را باید توی بروشور نمایش می‌نوشتند که ننوشتند. جمشید خانیان نمایشنامه‌اش را با این جملات آغاز کرده: «این نمایشنامه با نگاهی به زندگی و سرنوشت حسن جعفری نویسنده و مترجم جوان و همچنین کارمند و محصل اعزامی دانشکده‌ی نفت به انگلستان در سال ۱۳۲۹ و همزمان با ملی شدن صنعت نفت که قربانی زد و بند‌ها و ترور دولیتی گردید به رشته‌ی تحریر درآمد.»

 

 

قتل آقای کاف
تالار اجرا: تالار سایه
زمان اجرا: ۰۳ شهریور ۱۳۹۱ - ۰۳ مهر ۱۳۹۱ - ۱۹: ۰۰
نویسنده: جمشید خانیان
کارگردان: سید جواد روشن

 

 

 

  • پیمان ..

Unknown

۱۳
شهریور
شب‌ها توی سرخه حصار پر از گرازه. پیاده روی شبانه به هیچ وجه توصیه نمی‌شه!
  • پیمان ..

مشاهیر

۱۱
شهریور

نور. شهری در استان مازندران که جنگل چمستانش شهره‌ی عام و خاص است و جنگل و دریا و هوای خوبش خیلی‌ها را جذب خودش می‌کند. هر چند اگر یک چندی با مردمانش سروکار پیدا کنی خاطره‌ی خوبی از نوری‌ها در خاطرت باقی نمی‌ماند. وارد شهر که می‌شوی یک تابلوی خوش آمد گویی در برابرت می‌بینی که می‌گوید به شهر نیما یوشیج خوش آمدی... با خودت می‌پرسی نیما که یوشی بود و یوش نزدیک جاده چالوس است و درست است که آن جاده‌ای که از یوش می‌گذرد آخرش به چمستان می‌رسد ولی...
به ذهنت که کمی رجوع کنی می‌بینی نور اگر شخصیتی داشته باشد نیما یوشیج نیست. راستش این خاصیت تاریخ ایران (و بهتر است بگوییم جامعه‌ی ایران) است. بیش از آنکه شخصیت درست و درمان تربیت کند شخصیت‌های قرمساق داشته و هر جای ایران و هر آبادی که بروی در گذشته‌اش فت و فراوان پدرانی داشته که قرمساقی کمترین کلمه برای توصیفشان است.
و جالب ما ایرانی هاییم که زور می‌زنیم که قرمساقی آبا و اجدادمان (و شاید خودمان!) را پنهان کنیم و از پستوهای تاریخ دو سه شخصیتی بیرون می‌آوریم و خودمان را بافرهنگ جا می‌زنیم...
نور برای من یکی بیش از آنکه یادآور نیما یوشیج باشد یادآور میرزا آقاخان نوری است....:
 «دو روز بعد از عزل امیرکبیر، میرزا آقاخان نوری نامه‌ی تحت الحمایگی انگلیس را با صواب دید آن سفارتخانه (هر چند که سفیر گفته بود این نامه‌ی تحت الحمایگی به تاج کیانی می‌ارزد) کناری نهاد و التزام سپرد که تحت الحمایه‌ی هیچ دولتی نیست و سر کار آمد. چند روزی از صدارت اعظمی او نگذشته بود که تعهدنامه‌ی انصراف از تملک هرات را تسلیم انگلیس نمود. بعد که ناصرالدین شاه به هرات لشکر کشید، انگلستان در جنوب نیرو پیاده کرد، ایران تقاضای صلح نمود. بالاخره عهدنامه‌ی صلح پاریس به سال ۱۲۷۳هجری قمری (۱۸۵۷میلادی) امضا شد. در این عهدنامه ایران حق کاپیتولاسیون را برای انگلیس محرز شناخت. میرزا آقاخان نوری برای قبول عهدنامه‌ی پاریس معادل یک کرور تومان لیره‌ی انگلیس رشوه گرفت. ولی این لیره‌ها پس از عزل میرزا‌آقاخان توسط ماموران شاه ضبط شد که مس مطلا از آب درآمد.» (جامعه‌شناسی نخبه کشی- علی رضاقلی- نشر نی- ص۱۶۷)

  • پیمان ..

نامه نگاری

۱۰
شهریور

سلام
حال و احوالات اگر بخاهی: ۲ روز است که هیچ گهی نمی‌خورم. دچار ریزش پشم سینه شده‌ام. از اتاقم و به هم ریختگی‌اش (آن کتاب‌های درسی که آن گوشه تلنبار شده‌اند. این سیم‌های شارژر لپ تاپ و مودم و اسپیکر و آن رختخاب مچاله شده و آن کتاب‌های دسته دسته و...) متنفر شده‌ام. از انبوه کتاب‌های نخانده و کتاب‌های خانده‌ای که به محاق فراموشی رفته‌اند به ملال رسیده‌ام. به این یقین رسیده‌ام که تا به اینجای زندگی آن چیزهایی که باید یاد می‌گرفته‌ام یاد نگرفته‌ام. احساس سرگردانی هم که همیشه بوده. احساس مطرود بودن هم‌ای ی ی بگی نگی دارم این روز‌ها.
یک وقت‌هایی یک چیزهایی ناراحتم می‌کنند که خودم هم تعجبم می‌شود. نمی‌دانم. من آدم قابل احترامی نیستم حتم. آدمی نیستم که ارزش دعوت شدن و ارزش چه می‌دانم رفاقت و این حرف‌ها داشته باشم. نخند. آن دو نفر هم دانشکده‌ای که دانشگاه یو بی‌اس کانادا پذیرش گرفته بودند دوشنبه روز پرواز کردند به سوی کانادا. خب من هم ۴ سال دانشگا رفتم و الان اینجایم و آن‌ها هم ۴سال دانشگا رفتند و پیش به سوی جهانی دیگر. شب جمعه‌ای مثل اینکه مهمانی شام داده بودند شریکی و ۵۰-۶۰نفر از هم دانشکده‌ای‌ها دعوت بودند. طبعن وقتی اکثریت هم دانشکده‌ای‌ها جایی جمع باشند من هم باخبر می‌شوم. ولی خب کسی من را داخل آدم حساب نکرده بود که تو هم باش و حالا که داریم از ایران می‌رویم یک حالی هم به تو داده باشیم. فردایش دیدمشان. چیزی نگفتم. دیپلماسی به خرج دادم و آرزوی موفقیت روزافزون کردم و گفتم مواظب خودتان باشید و بزرگ‌تر شوید. همین. ولی به این فکر کردم که باید چه می‌کردم که رفیق باشم؟ خرخان بودند و اصلن در یک حال و هوای دیگری به سر می‌بردند. می‌دانی دارم چه می‌گویم؟ می‌خاهم بگویم وقتی ۴سال با یک آدمی سلام و علیک داشته باشی و بعد از ۴سال ببینی حتا یک اپسیلون فرا‌تر از سلام و علیک فرا‌تر نرفته‌ای یک جای کار مشکل دارد. نه اینکه من فرا‌تر نرفته باشم. آدم سردی نیستم مرگ تو. یک وقت‌هایی به طرز خیلی شدید و دهشتناکی توی لاک خودم فرو می‌روم. ولی وقتی به کسی سلام می‌کنم وجود می‌گذارم. الکی سلام نمی‌کنم...
برای بار دوم «کلاه قرمزی و بچه ننه» را هم نگاه کردم. بار اول در آن چند روز بارانی بود. در سینمای کوچکِ شهری کوچک از خطه‌ی شمال. سینمای جالبی که همه کاره‌اش یک زن و شوهر بودند. زن هم بلیط می‌فروخت هم مسئول بوفه بود. و مرد هم کنترلچی صندلی‌ها بود و هم مسئول تمیزی سینما. سینمای شهر لنگرود. کلی خندیدم. آره. همچنان با کلاه قرمزی و پسرخاله در حد اوج لذت جن/سی حال می‌کنم. هنوز هم می‌خندم. این یکی از کلاه قرمزی و سروناز بهتر بود. به پای کلاه قرمزی و پسرخاله نمی‌رسید. ولی عالی بود باز هم به نظرم. بار دوم هم با حمید رفتیم نگاه کردیم. از آن سر تهران کشاندمش شرق تهران و رفتیم سینما ماندانا. تو راه برگشت تئوری‌های تاریخ زده‌ی خودم را به خوردش دادم که قبول نمی‌کرد و قبول نکرد و نفهمیدم چرا. تازگی‌ها «جامعه‌شناسی نخبه کشی» را هم خانده‌ام و عجیب از ایرانی جماعت نفرت زده شده‌ام...
بهش زنگ زده بودند که بیا یک نشریه کار کنیم در مورد طالقانی و این حرف‌ها. من هم شروع کردم به غر زدن که جمع کنید بابا این کاسه کوزه‌ها را. پرونده در مورد طالقانی. پرونده در مورد بازرگان. پرونده در مورد روشنفکری دینی. به درد عمه‌تان می‌خورد این پرونده‌ها. اینجامعه تولید اصلیش آدم‌هایی مثل طالقانی و بازرگان نیستند. اینجامعه دیوث پروره. بیش از اینکه آدمیزاد تولید کنه قرمساق‌هایی مثل آقاخان نوری تولید می‌کنه. آدم‌هایی مثل امیرکبیر و مصدق و بازرگان و طالقانی و این‌ها اشتباهات اینجامعه‌اند. اینجامعه یک سیستمیه که تولید اصلیش اون جور آدم‌ها نیستن. باید بشینید در مورد دیوث‌ها و قرمساق‌هایی که اینجامعه و مردمش تربیت و تولید کردند و می‌کنند پرونده بنویسید. که چرا این جوری می‌شود؟!
بعد هم پای یک مصاحبه از رسول جعفریان را وسط کشیدم که تویش گفته بود شرایط امروز ایران شبیه اواخر دوران صفویه است. جایی که دولت برای مذهبی بودن و ماندن دست به هر غلطی می‌زد و خودش و دین و مردم را نابود می‌کرد. بعد هم یک نقل قول آوردم که: تاریخ سه تا سطح دارد. سطح اول‌‌ همان تحولات سیاسی و اتفاقات است که توی روزنامه‌ها و کتاب‌های تاریخ می‌نویسند. سطح دوم سطح میانی است که تا ۱۰۰سال تاثیر می‌گذارد. سطح سوم سطح تمدن و فرهنگ است که ۱۰۰۰سال دوام می‌آورد و همین است که پدر ما را درمی آورد.
مثال هم آوردم. از اینکه گشادی ایرانی‌ها از زمان صفویه چطور ریشه دار شد؟ چطور شد که پرتقالی‌ها در اوایل حکومت صفوی‌ها به جنوب ایران حمله کردند و جزیره‌ی هرمز را گرفتند و همه کاره‌ی جنوب شدند و ایرانی‌ها تا ۱۰۰سال هیچ کاری نکردند. نه حمله کردند. نه از مالیات دادن برای داد و ستد در خلیج فارس امتنا کردند. نه هیچ کاری. به گشادی خودشان ۱۰۰سال ننگ حضور بیگانه را پذیرفتند...
و بعد در مورد حل شدن‌های خودمان در همین سیستم و میزان گشادی خودمان حرف زدیم و دیدیم خودمان خراب‌تر و فاسق‌تر از این حرف‌ها شده‌ایم که بخاهیم کاری بکنیم و....
این چند روز ه تهران خلوت شده است. نه خیلی خلوت. ولی خوب است. به نظرم جمعیت تهران اگر همیشه به همین اندازه باشد درست و استاندارد است. خیابان‌ها و بزرگراه‌ها خلوتند. فقط این ایست بازرسی‌های که فرت و فرت کار گذاشته‌اند و یکهو خیابان را بسته‌اند و هی ماشین‌ها را می‌پایند آزاردهنده است. درک نمی‌کنم راستش. تامین امنیت حضور سران کشورهای غیرمتعهد این طوری ممکن است؟ این طوری که مثلن به یک پراید گیر بدهند و همه جایش را بگردند (از صندوق عقب تا داشبوردش را). دنبال چه هستند آخر؟ مثلن یک پراید چه می‌تواند داشته باشد؟ میم چیز جالبی تعریف می‌کرد از همین روز‌ها. یکی از فامیل‌‌هایشان سپاهی است. از آن‌ها که توی سپاه یک کاره‌ای هست. می‌گفت این بابا اسلحه هم دارد. یک روز صبح اسلحه‌اش را گذاشته توی جیب کتش. مجوزش را هم گذاشته روی طاقچه‌ی خانه‌اش. سوار ماشینش شده و افتاده توی اتوبان تهران قزوین و بعد قزوین رشت و بعد هم تا رامسر رفته. با ۴۰۵ش هر کاری بگویی توی اتوبان کرده. لایی کشیده. ۱۵۰تا سرعت رفته. از راست سبقت گرفته. جلوی ماشین‌ها پیچیده. هر نوع خطرآفرینی که بگویی با اسلحه‌ی بدون مجوزی در جیب کرده و هیچ کس جلویش را نگرفته که حضرت آقا تو مخل امنیت ملی هستی. تو با این جور رانندگی و آن اسلحه در جیب تهدیدکننده‌ی امنیت ملی هستی. خودش با فرماندهان نیروی انتظامی تماس گرفته که چه غلطی دارید می‌کنید آخر؟ و تو بخان ازین مجمل...
چند روز پیش از پل عابر پیاده‌ای پایین می‌آمدم که چشمم به یک آگهی تبلیغاتی افتاد. نوشته بود: «آموزش رانندگی ویژه‌ی گواهینامه دار‌ها... ساعتی ۶۵۰۰تومان».
می‌گویند امشب ماه بی‌لک و پیس‌ترین رخ خودش را نشان آدم‌ها می‌دهد. بروم بنشینم به تماشای ماه...

  • پیمان ..

پر پرواز

۰۹
شهریور

یک روز صبح سروکله‌اش ناگهانی پیدا شد. با صدای آوازش توی حیاط بیدار شدیم. چهچه می‌زد. رفتیم توی حیاط و دیدیم که کنج حیاط روی گلدان‌ها نشسته. وقتی رفتیم انتظار داشتیم که فرار کند. بترسد و بپرد و آوازش را هم با خودش ببرد. ترسید. پرید حتا. اما نرفت. پرواز نکرد. رفت زیر گلدان‌ها قایم شد. تا غروب‌‌ همان جا ماند.
از پنجره نگاهش کردیم. چاق و چله بود. سر سیاه رنگ و کاکلی داشت که شبیه موهای فشن شده بود.‌‌ همان بلبلی بود که شاعرهای قدیم کلی شعر برایش سروده بودند. دقیق نگاهش کردیم. شاید زخمی شده باشد. اما طوریش نبود. وقتی می‌پرید و از دستمان فرار می‌کرد هم زخمی ندیدیم. فقط انگار پرواز بلد نبود یا پرواز یادش رفته بود. رفتم توی حیاط و رفتم به طرفش که سیر سیر نگاهش کنم. ترسید و رفت توی دستشویی قایم شد. بهش گفتم: خانمی اون جا، جای تو نیست که. بیا بیرون پرواز کن گم شو برو دیگه.
ر‌هایش کردیم و شب هم توی حیاط ما ماند. لب پنجره نشست و شب را خابید.
برایش برنج گوشه‌ی حیاط ریختیم. نوک نزد. مثل روز اول آواز نمی‌خاند. انگار آن آواز روز اول را فقط برای این خانده بود که آمدنش را نوید بدهد. همه‌ی برنج‌ها را گنجشک‌ها و یاکریم‌های پدرسوخته خوردند. از یاکریم‌های خانه‌مان بدم می‌آید. ۲تا هستند. جفت‌اند و حالم را به هم می‌زنند. جوجه دار هم شده‌اند. همین هفته‌ی پیش جوجه‌هایشان توی لانه‌شان داشتند جیک جیک می‌کردند و بعد این یاکریم بی‌خیال آن‌ها داشتند از هم نوک می‌گرفتند و با بال و پر هم ور می‌رفتند. مادربه خطا‌ها به هیچ جایشان هم نبود که من دارم نگاه‌شان می‌کنم. برنج ریختیم و بلبل هیچ نوک نزد.
فردایش هم ماند. دیگر آواز هم نمی‌خاند. پرواز هم نمی‌کرد برود. حتا یک پرش تا بام خانه...
بابا قفس آورد. گفت پرواز بلد نیست. اینجا بماند گربه‌ها می‌خورندش. گرفتش و انداختش توی قفس. برایش ارزن خریدیم. گفتیم شاید برنج به مذاقش نمی‌خورد و ارزن می‌خورد. اما به ارزن‌ها نوک نزد. استکان کمرباریکی را آب پر کردیم و توی قفسش گذاشتیم. غروب کمی از سطح آب استکان پایین آمده بود. ولی شک کردم که حتا یک قطره آب خورده باشد.
افسرده شده بود. خیلی خیلی افسرده. ۲روز اول هر چند ساعت تکانی به خودش می‌داد. یا یک آواز کوتاهی سر می‌داد. ولی توی قفس هیچ. فقط نشسته بود و زل زده بود به دیواره‌های قفس. به طرفش که می‌رفتیم می‌ترسید و توی قفس بال و پر می‌زد. کشف کردیم که برنج تازه پخته می‌خورد. شاید هم گرسنگی رویش فشار آورد و برنج گرم را خورد. خوشحال شدیم که حداقل غذا می‌خورد. اما... چند روز است که توی قفس است و چند روز است که بود و نبودش را حس نمی‌کنیم و چند روز است که به شیئی از اشیای حیاط تبدیل شده است...
سال اول دبیرستان یک معلم عربی داشتیم که بعد از درسش دعا می‌کرد. ۳-۴تا دعا در حد خدایا مریض‌ها را شفا بده و این حرف‌ها. یک هفته بعد از تمام شدن درسش و حرف‌هایش فقط یک دعا خاند: خدایا پر پروازو ازم نگیر.
آن سال‌ها ما مبهوت شده بودیم که مگر معلم‌ها هم شادمهر عقیلی گوش می‌دهند؟! حالا بعد از سال‌ها آن دعا دارد ته نشین می‌شود...

  • پیمان ..

تغذیه-3

۰۷
شهریور

  • پیمان ..

تغذیه-2

۰۵
شهریور

  • پیمان ..

تغذیه-1

۰۴
شهریور

لوبیا تخم مرغ- قهوه خانه‌ی میرفلاح- کوی امیرشهید لاهیجان

  • پیمان ..

شکوه

۰۴
شهریور

اسب حیوان باشکوهی ست!

بعضی آدم‌ها هستند که بلدند «باشکوه» باشند.
مساله‌ی شکوه مساله‌ی کوچکی نیست. بعضی آدم‌ها هستند که بلدند طوری رفتار کنند، طوری حرف بزنند، طوری خوشحالی و سوگواری کنند که باشکوه باشد. نمود داشته باشد. قابل حس و قابل احترام باشد. هیبت داشته باشد...
شاید در نگاه اول شکوه آدم‌ها به داشته‌‌هایشان باشد. آدمی که ماشین چند صد میلیونی سوار می‌شود در نگاه اول شاید خیلی آدم باهیبت و باشکوهی باشد. ولی چیزی که هست مساله‌ی شکوه به زرق و برق و اوهون و اوهوم وابسته نیست.‌‌ همان آدم اگر باشکوه نباشد بعد از چند ساعت رنگ می‌بازد و معمولی می‌شود. در ادبیات چپ این وجهه‌ی شکوه به روشنی نشان داده می‌شود. مثلن فیلم بچه‌های آسمان. آن دویدن‌های پسرک قهرمان فیلم برای یک جایزه‌ی ناقابل (یک کفش کتانی) به شدت باشکوه بود. به شدت قابل احترام بود. ولی اصلن با ابهت و پر زرق و برق نبود.
یک اصطلاحی هست این طوری‌ها که: «او در دولت فقر خیش سلطنت می‌کرد.» به نظرم این جمله به خوبی مساله‌ی شکوه را توصیف می‌کند. سلطنت کردن... ممکن است تو آدم کاملن متوسطی باشی، ممکن است هیچ توانایی خاصی نداشته باشی حتا، اما طوری راه بروی، طوری با مسائل برخورد کنی، طوری شادی کنی که باشکوه باشد، بزرگ باشد، سلطنتی باشد، تمام شادی آن لحظه را در روحت جاری کنی و کردار و گفتارت باشکوه باشد...
باشکوه بودن با دراماتیک بودن و نمایشی بودن رابطه‌ی مستقیمی دارد. شاید تو کاری را انجام دهی که در مقایسه با دیگران آن کار پشیزی ارزش نداشته باشد، اما تو آن کار را طوری انجام می‌دهی، طوری برای آن مایه می‌گذاری که یک جور خاصی می‌شود. یک جور باشکوهی می‌شود...
این شکوه چیز عجیبی است. شکوه چیزی است که یک آدم کاملن معمولی را طی چند لحظه به یک آدم خاص تبدیل می‌کند.
چه چیزی باعث می‌شود که بعضی‌ها بلد باشند که باشکوه باشند؟ بلد باشند معمولیترین کار‌ها را طوری انجام بدهند که باشکوه و خاص به نظر برسد؟ چه چیزهایی شکوه را به وجود می‌آورند؟!

  • پیمان ..

باران می بارد

۰۴
شهریور

‌‌ همان اول شهر پیاده شدم و راه افتادم. باران شدید نمی‌بارید. آمدنی چند دقیقه طول کشید تا شیشه‌ی ماشین پر از قطره‌های ریز شود. وقتی پیاده شدم باران را فقط می‌شد بو کرد.
آسمان ابری بود و از آن باران‌های ریز شمال می‌بارید. ۲روز بود که بی‌وقفه قطره‌های ریز می‌باریدند. مثل نخ‌های نازکی بودند که زمین را به آسمان وصل کرده بودند و اصلن دیده نمی‌شدند. لاهیجان در عصر بارانی، تاریک روشنای دلچسبی داشت. چ‌تر نداشتم. هوا خنک بود. بعد از ۲روز باران هنوز گرمای چسبناک شهریور توی هوا لمبر می‌زد و چند قدم که راه رفتم دیدم پیشانی‌ام به عرق نشسته است. عرق و باران با هم قاطی شده بودند.
پیاده رو‌ها شلوغ نبودند. هر از چند گاهی زن و مردی چ‌تر به دست از کنارم رد می‌شدند. از دور زن و مرد جوانی بدون چ‌تر می‌آمدند. مرد بچه‌ی کوچکی را بغل کرده بود و سریع راه می‌رفتند تا باران بچه را خیس نکند. بچه خاب بود. کاسب‌ها بیکار و کلافه جلوی مغازه‌شان نشسته بودند و به بارش باران نگاه می‌کردند. نه. نشسته بودند و بارش باران را حس می‌کردند. باران ریز‌تر از آن بود که دیده شود. ساندویچی کبیر. بزازی. لوازم منزل دوستدار. صف پیکان‌های نارنجی رنگ، تاکسی‌های درون شهری لاهیجان. صف پژو‌ها و سمندهای خطی لاهیجان رشت. از کنارشان رد شدم.
یک آن احساس غریبگی کردم. نمی‌دانم چرا. به میدان شهدا و تقریبن مرکزی شهر که رسیدم یک آن حس کردم همه‌ی این آدم‌ها، توی این شهر کوچک همدیگر را می‌شناسند و کسی من را نمی‌شناسد. به مرد دست فروشی که داشت با حرارتِ خاصِ قصه گوهای قهار شمالی، چیزی را برای مردی دیگر تعریف می‌کرد نگاه کردم. یک لحظه احساس کردم خیلی آسوده است. خیلی راحت است. احساس کردم توی این شهر کوچک، همه او را می‌شناسند و او آن کنارِ خیابان برای خودش شانه و گل سر می‌فروشد و نگرانی‌های زیادی ندارد. الکی برای خودش وظیفه نمی‌تراشد. الکی فکر نمی‌کند که دارد عمرش تلف می‌شود. الکی نگران نیست که چرا هیچ کاری نمی‌کند. الکی ناراحت نمی‌شود. الکی به خیلی چیز‌ها فکر نمی‌کند و الکی هی شک نمی‌کند.
یک لحظه به خودم نگاه کردم. خیس شده بودم. پیراهن آستین کوتاهم خیس شده بود. خیلی تدریجی و آرام، بی‌اینکه چسبیدنش به تنم را حس کنم خیس شده بود.
راه افتادم به سمت استخر. از جلوی بانک ملی رد شدم. جلوی بانک ملی جای ساعت فروش‌ها و کمربندفروش‌ها و چترفروش‌های دست فروش بود همیشه. خبری ازشان نبود. راهم را کج کردم به آن طرف خیابان. روبه روی دکه‌ی روزنامه فروشی تابلویی بود و تبلیغ قلمچی و عکس رتبه‌های امسال شهر لاهیجان. ۴۰داشتند. ۱۳۶داشتند. ۲۰۰داشتند. و... نایستادم نگاه کنم. بی‌ارزش‌تر از این حرف‌ها بودند. نمی‌دانم. شاید هم نه. از کنکور و رتبه‌های بر‌تر کنکور بدم می‌آید. ولی یک لحظه دلم قصه‌ی زندگی هر کدام از آن‌ها را خاست. دلم خاست بدانم آن پسری که عکسش در ردیف اول بود وقتی می‌رود دانشگا چطوری می‌شود. توی دانشگا به چه چیزهایی برمی خورد. الان که رتبه‌اش خوب شده چه تصویری از دانشگا دارد. ترم اولش که تمام می‌شود چه تصویری خاهد داشت؟ دختری برای دوستی پیدا خاهد کرد؟ از پوچی و بی‌معنایی به فنا خاهد رفت؟ خرخان‌تر می‌شود؟ سیاسی می‌شود؟ کار می‌کند؟ سیگار می‌کشد؟ اپلای می‌کند؟ چی می‌شود آخرش؟! هیچ وقت توی این جور عکس‌های موفقیت و تبلیغاتی این قصه‌ها و آخر و عاقبتشان را نمی‌گویند. لعنت بر گاج و قلمچی.
از جلوی کتابفروشی فرازمند رد شدم. دل دل کردم که بروم تو یا نه. خیلی سال بود که نرفته بودم. اصلن چهره‌ی آقای فرازمند یادم رفته بود. خیلی سال پیش عصرهای تابستانم را با کتاب‌هایی که از این کتابفروشی می‌خریدم شب می‌کردم. بروم یا نروم؟ اصلن بروم آن تو چه بگویم؟ هیچ کتاب خاصی توی ذهنم نبود. فقط دلم می‌خاست همین جوری قفسه‌های کتاب‌هایش را نگاه کنم. بروم یا نروم؟ نرفتم.
شیطان کوه در ابری از مه و باران خابیده بود. آسمان گرفته بود و یک جور غم خنکی توی خیابان‌ها ریخته بود. لاهیجان مثل لندن شده بود. خبری از مسافرهای چادرخاب نبود. خیابان‌های اطراف استخر شلوغ نبودند. باران همه را فراری داده بود. خیس و تلیس شده بودم. باران داشت تند می‌شد. نخ‌های ریز کم کم داشتند به قطره تبدیل می‌شدند. رفتم سمت خیابان مطهری و خودم را انداختم توی شهر کتاب لاهیجان.
مغازه خلوت بود. کسی نبود. از در شیشه‌ای به بیرون نگاه کردم. استخر لاهیجان پر از گرداب‌های کوچک می‌شد. رفتم سمت قفسه‌ها. همین جوری به عطف کتاب‌ها نگاه کردم. از جلوی ادبیات‌ها گذشتم. رفتم سمت کتاب‌های تاریخی و علوم اجتماعی. تاریخی‌هایش همه عطف خوشگل و قطور بودند. برگشتم سمت ادبیاتی‌ها. ادبیات ایران و ادبیات ملل. داشتم نگاه می‌کردم که در شیشه‌ای باز شد. یک نفر دیگر هم پا به آن کتابفروشی خلوت گذاشت. دختر بود. چ‌تر نداشت. خیس و تلیس شده بود و چند تار مویش به پیشانی‌اش چسبیده بود. کفش‌هایش را روی پادری جلوی در خشک کرد. بی‌صدا راه افتاد به سمت ادبیاتی‌ها. کنارم روبه روی ادبیات ایران ایستاد. نگاهش کردم. دنبال چیزی بود. خاستم بگویم: می‌تونم کمک تون کنم؟ بعد به خودم گفتم: آخه تو سر پیازی یا ته پیازی؟ چه سر در می‌اری از کتاب‌های اینجا آخر؟
بعد به مغزم رسید که چیز دیگری بگویم. گفتم: ببخشید. می‌تونید یه کتاب بهم معرفی کنید؟
خاستم ادامه بدهم. خاستم بگویم نمی‌دانم چه کتابی بخانم. خاستم بگویم دو ماه است که تصمیم گرفته‌ام لذت کتاب خاندن را به همین شکل در و بی‌در و بدون برنامه کتاب خاندن ادامه بدهم. تصمیم گرفتم عطای خاندن علوم انسانی در دانشگا را به لقایش ببخشم و لذت آسوده کتاب خاندن را به زجرِ از روی اجبار کتاب خاندن نفروشم.
نگاهم کرد. یک لحظه بق زده از پشت عینک نگاهم کرد. بعد گفت: راستش، خودمم نمی‌دونم چه کتابی می‌خام.
گفتم: کسی کتاب شما رو هم ننوشته؟!
با لبخند و یک جور شرمندگی گفت: چی؟!
گفتم: هر کتابی که نوشته می‌شه قصه‌ی زندگی یه سری آدم هاست. فقط یه مشکلی که وجود داره اینه که بعضی آدم‌ها این وسط بی‌کتاب موندن و کسی قصه شونو ننوشته.
مکث کردم. خاستم به اوج برسم و بگویم تا وقتی آدمی کتاب خودش را پیدا نکند بی‌قرار می‌ماند. اما او به قفسه‌ی بالای سرش نگاه کرد و گفت: شاید اون آدما خوب نگشتن. شاید کتاب اونا هم نوشته شده و اونا باید پیداش کنن...
گفتم: نمی‌دونم.
راست می‌گفت. فقط جوری راست گفته بود که اصلن فکرش را نکرده بودم.
نگاه کردم به بیرون از مغازه. مرد فروشنده، روی صندلی پشت دخل نشسته بود و نگاه‌مان می‌کرد. از زُل زُل نگاه کردنش بدم آمد. از ته مغازه مرد چاقی آمد. او هم نگاه‌مان کرد. بیرون هنوز باران می‌بارید.
دختر به ۲قفسه آن طرف ترم اشاره کرد و گفت: من تازگی‌ها خانواده‌ی من و بقیه‌ی حیوانات رو خوندم. خیلی خوب بود. چاپ قدیمه ارزونم هست.
رفتم به طرفی که اشاره می‌کرد. عطف زردرنگ کتاب را بیرون کشیدم و به قیمتش نگاه کردم. ۴۰۰۰تومان خیلی خوب بود. برگشتم به دختر گفتم: ممنون. بعد راه افتادم به سمت مردی که هی نگاه‌مان می‌کرد. کتاب را به همراه ۴۰۰۰تومان گذاشتم جلویش. فاکتور را داد بهم و از مغازه زدم بیرون. آسمان سیاه‌تر و ابر‌ها تنگ‌تر شده بودند. در طول خیابان مطهری راه افتادم. دلم راه رفتن می‌خاست. دلم خیلی بیشتر راه رفتن می‌خاست...!

  • پیمان ..